مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) عوامل موثر بر ورشکستگی آبی در دشت ممنوعه ماهیدشت: دستاوردهایی برای سیاست گذاران حوزه آب

در دهه‎های اخیر، تقاضای روزافزون استفاده از آب زیرزمینی سبب ایجاد مناقشاتی در بهره‎برداری از این منبع گران بها شده است. از این رو، بحث جدید "ورشکستگی آبی" از سوی برخی از صاحب نظران حوزه آب مطرح گردیده است، چرا که بسیاری از دشت‎های کشور من جمله دشت ماهیدشت در استان کرمانشاه در وضعیت ورشکستگی قرار دارند؛ بنابراین شناسایی عواملی که در ورشکستگی آبی نقش دارند حائز اهمیت است؛ لذا هدف این مطالعه کیفی، مدل سازی عوامل موثر بر ورشکستگی آبی می‎باشد. جامعه مورد مطالعه شامل خبرگان و متخصصان شرکت سهامی آب منطقه‎ای استان کرمانشاه، کارشناسان آب سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه، اساتید گروه آب و خاک شناسی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی و کشاورزان دشت ماهیدشت بودند (۲۵ نفر). در این پژوهش از روش نمونه‎گیری هدفمند موارد ویژه استفاده شد. با استفاده از روش تحلیلی مدل سازی ساختاری - تفسیری (ISM) ابتدا عوامل شناسایی شدند (۱۳ عامل). سپس روابط بین عوامل موثر بر ورشکستگی آبی تعیین و تحلیل گردید و در نهایت با استفاده از تحلیل MICMAC عوامل موثر باتوجه به اثرگذاری و اثرپذیری صورت پذیرفت. نتایج نشان داد، مدل پژوهش شامل ۶ سطح می‎باشد. سطح ششم که شامل ۲ عامل "تحریم و بی‎ثباتی اقتصادی" و "عدم آگاهی و وجود باورهای سنتی کشاورزان نسبت به برداشت آب" می‎باشد، تاثیرگذارترین عوامل بر ورشکستگی آبی در دشت ماهیدشت هستند. نتایج این مطالعه، دستاوردهای مهمی را برای سیاست گذاران و مسئولان دارد بدین صورت که با آگاهی از عوامل موثر بر ورشکستگی آبی در دشت ماهیدشت، ضمن ارائه راهکارهای عملیاتی برای تعدیل وضعیت پیش آمده، راهکارهای پیش گیرانه برای شرایط مشابه به‎کار گیرند.

کلیدواژه ها:

بحران آب ، ماهیدشت ، دشت ممنوعه ، ورشکستگی آبی ، مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM)