تاثیر منابع مختلف کودهای شیمیایی، آلی، زیستی و تلفیقی بر کلروفیل، محتوای عناصر و عملکرد دانه کتان روغنی (.Linum ustatissimum L)

سامانه های کشاورزی متداول به دلیل اتکای بیش از حد به نهاده های کمکی مانند سموم و کودهای شیمیایی، موفقیت چندانی در مدیریت پایدار منابع نداشته و منجر به ایجاد زیست بوم های ناپایدار شده اند. امروزه، برای کاهش مشکلات زیست محیطی ناشی از مصرف کودهای شیمیایی، توجه به کودهای آلی و زیستی افزایش یافته است. در این راستا، این پژوهش با هدف ارزیابی تولید پایدار گیاه دارویی روغنی کتان روغنی و تاثیر منابع مختلف کودی (شیمیایی، آلی، زیستی و تلفیقی) بر عملکرد دانه و محتوای عناصر غذایی آن انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۱۳ تیمار و ۳ تکرار در سال زراعی ۱۳۹۲ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج اجرا شد. تیمارها شامل شاهد (بدون کود)، کود اوره، ورمی کمپوست، کودهای زیستی (بارور۱ و نانو ذرات روی، مس، آهن همراه با باکتری های تثبیت کننده نیتروژن) و ترکیبات تلفیقی این کودها بودند. نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف کودی تاثیر معناداری بر محتوای کلروفیل کل، عملکرد دانه، عملکرد روغن و غلظت عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، روی و آهن دانه کتان روغنی داشتند. کمترین مقادیر این صفات در تیمار شاهد (بدون کود) مشاهده شد. بیشترین مقدار کلروفیل (۲/۴میلی گرم بر گرم وزن تر برگ) در تیمار ۳T (۱۰ تن در هکتار ورمی کمپوست) ثبت شد. بالاترین عملکرد دانه (۱۱۲ گرم بر مترمربع) و عملکرد روغن (۳۹/۷ گرم بر مترمربع) متعلق به تیمار ۹۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره (۲T) بود که البته با تیمار تلفیقی ۴۵ کیلوگرم در هکتار اوره + ۵ تن در هکتار ورمی کمپوست + کود زیستی نانو (۱۳T) تفاوت معناداری نداشت. بیشترین درصد نیتروژن دانه (۳۴/۳ درصد) در تیمار ۲T مشاهده شد. تیمار ۱۰T ( ۵ تن در هکتار ورمی کمپوست + کود زیستی نانو) بیشترین محتوای فسفر دانه (۴۰۲۵ میلی گرم بر کیلوگرم) را به خود اختصاص داد. همچنین، تیمار ۱۳T بیشترین غلظت پتاسیم دانه (۵۷۹۳ میلی گرم بر کیلوگرم) را نشان داد. بیشترین غلظت آهن (۲۶۶ میلی گرم بر کیلوگرم) و روی (۹۹ میلی گرم بر کیلوگرم) نیز در تیمار ۳T (۱۰ تن در هکتار ورمی کمپوست) ثبت شد. یافته های این پژوهش نشان داد که استفاده از کودهای آلی و زیستی به تنهایی یا در ترکیب با کودهای شیمیایی می توانند به طور معناداری عملکرد و کیفیت دانه کتان روغنی را بهبود بخشند. اگرچه تیمار ۹۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره بالاترین عملکرد دانه را داشت، اما تیمارهای تلفیقی مانند ۴۵ کیلوگرم در هکتار اوره + ۵ تن در هکتار ورمی کمپوست + کود زیستی نانو نیز عملکرد مشابهی را با مصرف کمتر کود شیمیایی نشان دادند. این موضوع اهمیت استفاده از کودهای تلفیقی را به عنوان راهکاری پایدار برای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و حفظ محیط زیست برجسته می کند. همچنین، بهبود غلظت عناصر غذایی دانه در تیمارهای حاوی ورمی کمپوست و کودهای زیستی نشان دهنده نقش موثر این کودها در افزایش کیفیت محصول است. بنابراین، تیمار تلفیقی (۱۳T) به عنوان یک راهکار موثر برای تولید پایدار کتان روغنی پیشنهاد می شود. این روش نه تنها عملکرد مطلوبی را تضمین می کند، بلکه با کاهش مصرف کودهای شیمیایی، گامی مهم در جهت حفظ محیط زیست و کشاورزی پایدار محسوب می شود.

کلیدواژه ها:

Nano bio-fertilizer ، Nitrogen ، Oil yield ، Sustainable production Vermicompost ، تولید پایدار ، عملکرد روغن ، کود زیستی نانو ، نیتروژن ، ورمی کمپوست.