بررسی حق حبس و موارد مربوط به آن در فقه و حقوق

حق حبس یکی از نهادهای مهم در نظام حقوقی و فقهی است که به ویژه در عقود معوض، نقش اساسی در ایجاد توازن بین تعهدات طرفین ایفا می کند. این حق به متعهد امکان می دهد تا اجرای تعهد خود را تا زمانی که طرف مقابل به تعهد خویش عمل نکرده، به تاخیر اندازد. مقاله حاضر با رویکردی تحلیلی تطبیقی، به بررسی مبانی فقهی حق حبس در فقه امامیه با تاکید بر آرای فقهای برجسته همچون شیخ انصاری و علامه حلی پرداخته و سپس جایگاه این نهاد را در نظام حقوقی ایران، به ویژه در چارچوب مواد ۳۷۷، ۳۷۸، ۵۲۰ و ۵۲۱ قانون مدنی و مقررات آیین دادرسی مدنی تحلیل می نماید. در این نوشتار، شرایط تحقق حق حبس، اقسام آن (قانونی، قراردادی، قضایی) و اسباب سقوط آن از منظر فقه و حقوق موضوعه بررسی شده و تلاش شده است نقاط اشتراک و افتراق این دو نظام روشن گردد. یافته ها نشان می دهد که با وجود اشتراک های مفهومی، در برخی مصادیق از جمله شرط تقدم در ایفای تعهد یا آثار حبس در روند دادرسی، تفاوت های ظریفی میان فقه و حقوق ایران وجود دارد که توجه به آن ها در تفسیر و اعمال دقیق حق حبس ضروری است. در نهایت، مقاله با ارائه پیشنهادهایی برای اصلاح یا شفاف سازی قوانین مرتبط، بر لزوم هماهنگی بیشتر بین فقه و قانون در بهره گیری از این نهاد تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

حق حبس ، فقه امامیه ، حقوق مدنی ، عقود معوض ، اجرای تعهد ، قانون مدنی