بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت در نوجوانان

شکل گیری هویت در دوران نوجوانی یکی از مراحل کلیدی رشد روانی–اجتماعی انسان به شمار می رود که تاثیر مستقیم بر سلامت فردی، تحصیلی و اجتماعی دارد. هدف این پژوهش، تحلیل عوامل موثر بر تکوین هویت نوجوانان با تمرکز بر الگوی نظری اریکسون و تقسیم بندی عوامل به چهار بعد فردی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی–رسانه ای است. روش پژوهش به صورت توصیفی–تحلیلی با مرور نظام مند منابع علمی داخلی و خارجی بین سال های ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۳ انجام شد. نتایج نشان می دهد که نوجوانانی با سطح بالاتر خودآگاهی، عزت نفس و رشد شناختی، در دستیابی به هویت منسجم موفق تر عمل می کنند. در سطح خانواده، سبک فرزندپروری مقتدرانه و وجود تعامل عاطفی مثبت به عنوان عوامل محافظتی بارز شناخته شدند. همچنین، نقش گروه همسالان، مدرسه و معلمان در ارائه فرصت های تجربه نقش، الگوسازی اجتماعی و تثبیت ارزش ها برجسته بود. از سوی دیگر، تحلیل مقایسه ای رسانه ها نشان داد که شبکه های اجتماعی هم زمان می توانند عاملی برای رشد یا سردرگمی هویتی باشند؛ به ویژه در نوجوانانی که فاقد سواد رسانه ای یا حمایت خانوادگی هستند. نتیجه گیری پژوهش حاکی از آن است که شکل گیری هویت فرآیندی چندبعدی و پویاست که نیازمند هم افزایی بین بخشی خانواده، نظام آموزشی و نهادهای فرهنگی است. یافته ها می توانند مبنای طراحی مداخلات روانشناختی و تربیتی موثر برای والدین، مشاوران و سیاست گذاران در جهت پرورش هویت سالم در نسل نوجوان باشد.

کلیدواژه ها:

هویت نوجوانان ، عزت نغس ، سبک فرزندپروری ، تعامل همسالان ، ساد رسانه ای