بررسی اثر استفاده از تکنیک های ذهن آگاهی در کاهش اضطراب امتحان و بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان ابتدایی

اضطراب امتحان یکی از شایع ترین مسائل روان شناختی در میان دانش آموزان دوره ابتدایی است که می تواند تاثیرات منفی عمیقی بر عملکرد تحصیلی، رشد شناختی و بهزیستی هیجانی آنان بگذارد. این نوع اضطراب، که معمولا در موقعیت های ارزشیابی مانند آزمون ها بروز می کند، با علائمی نظیر کاهش تمرکز، افزایش افکار منفی، تنش عضلانی، بی قراری، و در موارد شدید، اجتناب از موقعیت های امتحانی همراه است. تاثیر منفی اضطراب امتحان بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان، به ویژه در مقاطع پایه که شکل گیری نگرش نسبت به یادگیری و خودپنداره ی تحصیلی در حال تکوین است، می تواند پیامدهای بلندمدتی در پی داشته باشد. از این رو، شناسایی راهکارهای کارآمد برای کاهش این اضطراب، ضرورتی انکارناپذیر در طراحی برنامه های آموزشی موثر به شمار می رود. یکی از رویکردهای نوین و اثربخش در این زمینه، بهره گیری از تکنیک های ذهن آگاهی (Mindfulness-Based Techniques) است. ذهن آگاهی به معنای تمرین آگاهانه حضور در لحظه حال، با تمرکز بر تجربه ی درونی (افکار، احساسات، و حواس جسمی) بدون قضاوت و واکنش افراطی است. این رویکرد، با ریشه در سنت های مراقبه شرقی و پشتیبانی از سوی پژوهش های علمی اخیر در روان شناسی مثبت گرا، به عنوان راهکاری معتبر در کاهش استرس، ارتقاء تنظیم هیجانی، بهبود عملکرد شناختی، و افزایش خودکارآمدی شناخته می شود. تکنیک هایی چون تنفس آگاهانه، اسکن بدن، تمرکز حسی، مشاهده افکار بدون درگیری، و توجه به لحظه ی حال از جمله تمرین های متداول در برنامه های آموزش ذهن آگاهی هستند که قابلیت پیاده سازی در محیط های آموزشی، به ویژه در سنین پایین را دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش برنامه ریزی شده ی ذهن آگاهی بر کاهش اضطراب امتحان و بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی طراحی و اجرا شد. این مطالعه از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان پایه چهارم و پنجم ابتدایی یکی از مدارس دولتی شهر تهران تشکیل دادند که از میان آن ها، 40 نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گماشته شدند. گروه آزمایش طی 8 جلسه 45 دقیقه ای، آموزش ذهن آگاهی را بر اساس مدل MBSR کودک محور (Mindfulness-Based Stress Reduction for Children) دریافت کرد.

کلیدواژه ها:

عملکرد تحصیلی ، آموزش ابتدایی ، مدیریت استرس ، توانمندسازی دانش آموزان