تاثیر بازی های آموزشی بر رشد مهارت های اجتماعی کودکان با اوتیسم

در دهه های اخیر، تمرکز پژوهشگران و متخصصان آموزش ویژه به طور فزاینده ای بر یافتن روش هایی برای ارتقای کیفیت زندگی کودکان با اختلال طیف اوتیسم جلب شده است، چرا که رشد ناقص مهارت های اجتماعی یکی از عمده ترین چالش های این گروه به شمار می رود. بازی های آموزشی، به ویژه آن دسته که با اهداف درمانی و آموزش اجتماعی طراحی می شوند، به عنوان ابزاری موثر برای تسهیل یادگیری، تقویت تعاملات اجتماعی و افزایش شایستگی های ارتباطی این کودکان مورد توجه قرار گرفته اند. اهمیت این موضوع زمانی دوچندان می شود که توجه شود کودکان با اوتیسم غالبا با دشواری در برقراری ارتباط چشمی، درک اشاره های غیرکلامی، شروع و حفظ گفتگو و همکاری با همسالان روبه رو هستند؛ نقاط ضعفی که در بلندمدت می تواند منجر به انزوای اجتماعی، کاهش عزت نفس و افت کیفیت زندگی آنان گردد. استفاده از بازی های آموزشی، با ایجاد محیط های شبه واقعی و قابل تجربه ، فرصت تمرین رفتارهای اجتماعی را در فضایی ایمن و غیردرگیرکننده فراهم می کند. این بازی ها، که می توانند به صورت دیجیتالی یا سنتی و گروهی اجرا شوند، ابزارهایی برای آموزش تشخیص احساسات، همکاری و نوبت گیری، حل تعارض و احترام به قواعد اجتماعی به شمار می روند. پژوهش های متعدد نشان داده اند که کودکان با اوتیسم، هنگام مشارکت در بازی های ساختاریافته آموزشی، نه تنها به سطح بالاتری از توجه و پشتکار دست می یابند بلکه میزان پاسخ دهی اجتماعی، شروع ارتباط، و ابراز هیجان مثبت آنان نیز افزایش می یابد. همچنین، فضای انگیزشی و غیردرقانونی بازی، اضطراب ناشی از تعاملات اجتماعی را کاهش می دهد و مسیر کسب مهارت های اجتماعی را هموارتر می سازد.در این مقاله، با مروری بر مبانی نظری، مدل های یادگیری اجتماعی، و شواهد تجربی جهانی، به نقش بازی های آموزشی در ارتقاء مهارت های کلیدی چون برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی، توسعه همدلی، درک دیدگاه دیگران و مدیریت تعارض در کودکان با اوتیسم پرداخته شده است. همچنین، راهبردهای عملی برای طراحی بازی های متناسب با نیازهای شناختی و عاطفی این گروه و تامین بازخورد موثر طی اجرای بازی ها تحلیل شده است. توجه ویژه ای به اهمیت همکاری چند رشته ای میان معلمان، درمانگران، خانواده ها و طراحان بازی برای دستیابی به نتایج مطلوب وجود دارد. بر این اساس، یافته های معتبر پژوهشی حاکی از آن است که تکرار و استمرار مشارکت هدفمند در بازی های آموزشی، به ویژه در محیط های گروهی و با حمایت تسهیل گران آگاه، منجر به بهبود معنادار مهارت های مهم مانند مشارکت در گفتگو، مفهوم پردازی قواعد اجتماعی، ابراز مناسب احساسات و حتی گسترش روابط دوستانه می شود. این مقاله ضمن بررسی محدودیت ها و چالش های اجرایی همچون دسترسی به منابع، لزوم بومی سازی محتوا و ضرورت آموزش تسهیل گران، چشم اندازی مبتنی بر شواهد برای برنامه ریزی جامع مداخلات آموزشی مبتنی بر بازی ارائه می دهد. در نهایت، یافته های ارائه شده تاکید می کنند که تلفیق نظام مند بازی های آموزشی با برنامه های توانبخشی و آموزشی رسمی، می تواند پلی میان دنیای ذهنی کودکان با اوتیسم و جهان اجتماعی پیرامون آنان ساخته و امکان مشارکت فعال تر و با کیفیت تر آنان در جامعه را فراهم سازد.

کلیدواژه ها:

کودکان اوتیسم ، بازی های آموزشی ، مهارت های اجتماعی ، آموزش ویژه ، ارتباط کلامی و غیرکلامی ، توانبخشی اجتماعی ،