زمین شیمی و خاستگاه زمین ساختی گدازه‎ های بازالتی ده سرد بافت، جنوب کرمان: به عنوان کاربردی برای فرآیندهای ذوب و غنی شدگی در یک محیط خارج از محور بازشدگی

در ناحیه ده سرد سنگهای آتشفشانی- رسوبی ژوراسیک بالایی تا کرتاسه زیرین در بخش جنوبی زون سنندج- سیرجان و در جنوب کرمان رخنمون دارد. این مجموعه شامل تناوبی از روانه های گدازهای (بازالت، آندزیت بازالتی و تراکی آندزیت بازالتی)، مواد آذرآواری (انواع گوناگون توف و برش ) و سنگهای رسوبی  (آهک و شیل) است.  گدازه ‎های ده سرد از نظر کانی شناسی، شامل میکروفنوکریست های پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن است که در یک زمینه دانه ریز از همین کانیها به همراه کانیهای فرعی اپاک و آپاتیت قرار گرفته اند. حضور بافتهای غیر تعادلی در گدازه های ده سرد، در قالب تغییرات سریع فشار ماگمایی قابل توجیه است.        سنگهای آذرآواری در منطقه کمتر معمول بوده و به طور کلی از نوع توف بلوری _ سنگی هستند. بلورها بیشتر از پلاژیوکلاز، و قطعات سنگی بیشتر دارای ترکیب آندزیت بازالتی و تراکی آندزیت بازالتی می باشند. مطالعات سنگهای رسوبی، نشانگر تشکیل آنها در یک منطقه کم عمق دریایی است.  بازالتهای ده سرد از عناصر با پتانسیل یونی پایین (K, Rb, Sr, Ba  و +Th) غنی شدگی و از عناصر با پتانسیل یونی بالا (Cr ،Y ،P ،Ce  و Nb) تهی شدگی را در مقایسه با  MORB  نوع عادی نشان می دهند. بر اساس داده های زمین شیمیایی نمودارهای عناصر جزیی و کمیاب، بازالتهای ده سرد از نوع تولئیتی حدواسط هستند. استفاده از نمودارهای عنکبوتی (بهنجار شده نسبت به کندریت و MORB) نشانگر شباهتهایی میان بازالتهای ده سرد و انواع بازالتهای وابسته به زون فرورانش و در لبه فعال قاره ای و همچنین درون صفحه ای است. با توجه به این امر، یک محیط کافتی بر روی یک پوسته حدواسط اقیانوسی - قاره ای “خارج از محور بازشدگی” برای تشکیل روانه های بازالتی ده سرد نیز می تواند پیشنهاد می شود. در چنین محیطی، ماگماهای حاصل، از لحاظ ترکیبی شباهتی به ماگماهای محور بازشدگی ندارند؛ اما ممکن است شباهتهایی با آتشفشانهای درون صفحه ای از نوع کوههای زیر دریایی از خود نشان دهند.

کلیدواژه ها:

ده سرد ، بازالت حدواسط ، زون فرورانش ، خارج از محور بازشدگی ، درون صفحه ای