محیط فیزیکی کلاس درس بر فرایند یادگیری دانش آموزان

یادگیری فرایندی پویا و چندبعدی است که تحت تاثیر عوامل متعددی اعم از فردی، روان شناختی، اجتماعی و محیطی قرار دارد. در این میان، محیط فیزیکی کلاس درس به عنوان بستر اولیه ای که تعاملات آموزشی در آن رخ می دهد، جایگاهی بنیادین در کیفیت تجربه های یادگیری دارد (Barrett, Zhang, Moffat, & Kobbacy, ۲۰۱۳). در واقع، هرچند نقش معلم، محتوای آموزشی و سبک تدریس از عناصر کلیدی آموزش به شمار می روند، اما بی توجهی به شرایط فیزیکی و طراحی فضای کلاس می تواند حتی بهترین روش های آموزشی را با چالش مواجه سازد (احمدی و ملکی، ۱۳۹۷). پژوهش های متعددی نشان داده اند که ویژگی های محیطی نظیر نور، رنگ، تهویه، میزان سروصدا، چیدمان صندلی ها، نوع مبلمان آموزشی، دسترسی به منابع کمک آموزشی و حتی دمای کلاس می توانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر انگیزش، توجه، احساس امنیت روانی و در نهایت عملکرد تحصیلی دانش آموزان تاثیرگذار باشند (Earthman, ۲۰۰۴; سلیمانی و نادری، ۱۳۹۵). در نظام های آموزشی پیشرو، به ویژه در دوره های ابتدایی و متوسطه، طراحی فیزیکی کلاس ها بر پایه ی اصول ارگونومی و روان شناسی محیط صورت می گیرد تا محیطی پویا، ایمن و یادگیرنده محور فراهم شود (Gislason, ۲۰۱۰). با وجود اهمیت این موضوع، به نظر می رسد در بسیاری از مدارس کشور، طراحی محیط های آموزشی هنوز با نگاهی سنتی و غیراستاندارد انجام می گیرد؛ به طوری که عوامل محیطی نه تنها تسهیل گر یادگیری نیستند، بلکه در برخی موارد به مانعی در مسیر آن تبدیل می شوند (قربانی و یزدان پناه، ۱۳۹۹). این مسئله، به ویژه در مناطقی که با تراکم دانش آموزی بالا، کمبود امکانات، یا فضای آموزشی فرسوده مواجه هستند، نمود بیشتری دارد. بنابراین، پژوهش حاضر بر آن است تا با نگاهی تحلیلی به مولفه های محیط فیزیکی کلاس درس و تاثیر آن ها بر یادگیری دانش آموزان بپردازد و ضمن مرور پژوهش های پیشین، ابعاد مهم این تعامل را واکاوی کرده و بر ضرورت بازنگری در طراحی فضاهای آموزشی تاکید ورزد.

کلیدواژه ها:

محیط فیزیکی کلاس درس ، یادگیری دانش آموزان ، طراحی آموزشی ، نورپردازی ، رنگ فضا ، چیدمان کلاس ، تعامل یادگیرنده ،