نگاهی انتقادی به پژوهشهای مبتنی بر رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف در مجلات علمی ایران

تحلیل گفتمان انتقادی در سالیان اخیر در پژوهشهای ادبی و غیر ادبی کاربرد زیادی یافته و مقالات متعددی که رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف را به کار گرفته اند در مجلات علمی-پژوهشی ایران منتشر شده اند. این پژوهش در پی آن بود تا با اتخاذ روش فراتحلیل به ارزیابی توصیفی و کیفی این پژوهشها بپردازد. به همین منظور، تعداد ۸۷ مقاله ی علمی-پژوهشی و همایشی را که در بازه زمانی ۱۳۸۰-۱۴۰۲ در مجلات علمی معتبر ایران چاپ شده و از تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف برای تحلیل موضوع مورد پژوهش شان استفاده کردند انتخاب کرد. سپس با ابزارها و مقولات برگرفته از روش فراتحلیل به ارزیابی این مقالات در دو بخش توصیفی و تحلیلی پرداخت. یافته های توصیفی پژوهش در شش مقوله دسته بندی و مورد بحث قرار گرفتند و به صورت جداول و نمودار خلاصه شدند. یافته های نظری پژوهش هم با نظرات و روش تحلیلی فرکلاف که در آثارش بیان شده اند مقایسه شد. یافته های نظری نشان داد که بیشترین پژوهشها در حوزه ی ادبیات انجام شده و کمترین در حوزه ی مسائل اجتماعی. غالب پژوهشها از نوع چگونگی (بر اساس شاخص های سه گانه ی بلینسکی) بوده و اکثر پژوهشها وجه غیر گفتمانی روش فرکلاف را نادیده گرفته اند که این امر باعث تقلیل پژوهشها به تحلیل متنی-مضمونی شده است. در پایان و براساس یافته های پژوهش توصیه ها یی در مورد ضعفها و قوت های رویکرد فرکلاف و شیوه ی درست کاربست آن ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

فرکلاف ، فراتحلیل ، تحلیل گفتمان انتقادی ، ایران