مرور سیستماتیک مداخلات فرزندآوری در ایران: مطالعه مبتنی بر کاربرد الگوها و نظریه های آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

مقدمه: نیاز به برنامه های آموزشی برای فرزندآوری یک مفهوم جهانی است که به طور گسترده تبلیغ می شود. به خصوص در دهه های اخیر که کاهش سریع نرخ باروری کل در ایران چالش های جمعیتی جدی را ایجاد کرده است، این برنامه ها می تواند به زوجین کمک کند تا فرایند تصمیم گیری برای فرزندآوری را تسهیل و برنامه های بارداری را طراحی و اجرا کنند. سوال اصلی پژوهش حاضر این بود که آیا مطالعات داخلی در موضوع کاربرد الگوها و نظریه های آموزش بهداشت در تحقیقات مداخله ای فرزندآوری از بلوغ کافی برخوردار است؟ روش ها: در این مطالعه، تمامی مقالات پژوهشی ایرانی (فارسی و انگلیسی) در بانک های داده ای داخلی [Magiran، Scientific Information Database (SID)] و خارجی (Web of Science، ScienceDirect، Scopus، PubMed) و موتور جستجوگر Google Scholar طی بازه زمانی ابتدا تا پایان سال ۲۰۲۳ مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: از بین ۳۶۹۳ مقاله مورد بررسی، ۸ مقاله مرتبط با هدف تحقیق یافت شد. پرکاربردترین تئوری با فراوانی ۷، تئوری رفتار برنامه ریزی شده (TPB یا Theory of planned behavior) بود که در ۶ مقاله، مداخله آموزشی مبتنی بر این تئوری بر قصد باروری زنان اثرگذار بود. مقاله دیگر از مدل فرانظری استفاده کرده بود که این مدل تاثیر معنی داری بر تصمیم گیری باروری زنان داشت. به جزء یک مطالعه، جامعه هدف در سایر پژوهش ها فقط زنان بودند. نتیجه گیری: به کارگیری الگوها و نظریه های آموزش بهداشت می تواند با قصد باروری و تصمیم گیری آگاهانه افراد برای فرزندآوری در ارتباط باشد و باعث اثربخشی بیشتر آموزش ها شود. با این وجود، تنوع و کاربرد آن ها در مطالعات مداخله ای فرزندآوری بسیار محدود بود. از نقش کلیدی مردان در طراحی مداخلات آموزشی فرزندآوری غفلت شده است که باید مورد توجه پژوهشگران حوزه سلامت قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Health education ، Childbearing ، Model ، Theory ، Systematic review ، آموزش بهداشت ، فرزندآوری ، الگو ، نظریه ، مرور ساختار یافته