گونه شناسی و تبیین سیر تطور دیدگاه های مفسران فریقین درباره عرش الهی

عرش یا جایگاه الهی؛ از مفاهیم قرآنی است. این واژه، در آیات فراوانی(حدود ۲۱بار) به کار رفته و همواره در مورد معنا و چیستی آن، بین مذاهب مختلف اسلامی اختلاف وجود داشته و مکاتب مختلف؛ هر کدام به نوعی، آن را توصیف نموده اند و بین فقیهان، متکلمان، عرفا و فلاسفه در مورد آن، تشت آراء دیده می شود. بنابراین طرح مساله درباره سیر تاریخی تطور آراء مفسران حول «عرش الله» و چیستی و ویژگیهای آن، می تواند در فهم بهتر و انتخاب دیدگاه اصلح کمک فراوانی نماید. سوال مطرح این که به راستی، حقیقت «عرش الله» چیست؟ و برداشت دانشمندان اسلامی از آن به چه صورت است؟ سیر تاریخی تغییر و تطور آراء درباره آن چگونه می باشد؟این پژوهش، به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفته و نتایج تحلیل آراء تفسیری حول این آیات، بیان کننده دیدگاه های زیر می باشد: الف: جزء متشابهات، کیفیت نامجهول و علم آن مخصوص خداست، ب: جسمانی بودن عرش، ج: رویکرد بطنی؛ قلب پیامبر(ص)، د: بیان اخبار و روایات ماثور، ه: عالم علوی و مجرد، و: تدبیر ملک و اعمال قدرت و فرمانروایی، ز: مقام علم، ح: وجود مرکزی در تدبیر عالم، ت: کل جهان هستی. در مجموع می توان گفت: عرش دارای حقیقت عینی و وجود خارجی است که یا کل نظام هستی یا مرکز تدبیر آن را شامل می شود و استوی علی عرش؛ یعنی: خداوند قدیر و حکیم با تکیه بر مقام سلطنت و فرمانروایی و با علم و قدرت و ربوبیت مطلق، امور عالم را اداره و تدبیر می نماید.

کلیدواژه ها:

قرآن ، آراء ، تفسیری ، عرش ، الله