برنامه ریزی محله محور در سکونتگاه های روستایی جدید دوره اسلامی (مورد مطالعه: کشورهای ایران، عراق و مصر)

سال انتشار: 1403
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 20

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HVRI-2-3_002

تاریخ نمایه سازی: 26 خرداد 1404

چکیده مقاله:

سابقه مکانیابی و احداث نخستین سکونتگاه ها، شامل نوکردها (روستاها) و شهرهای جدید با طراحی از پیش تعیین شده، به دوره مهندسی ایرانی و سپس مهندسان دوره اسلامی بازمی گردد. این فرآیند، قرن ها پیش در فلات ایران و بین النهرین آغاز شد و با مکانیابی هوشمندانه، طراحی هدفمند محلات و رویکرد محله محوری، پایه ای برای توسعه سکونتگاه های جدید ایجاد کرد. این رویکرد ابتدا در روستاها و سپس در شهرها، نخستین نمونه از برنامه ریزی سکونتگاه های جدید محسوب می شود. الهام از تجربه های اجتماعی پیامبر اکرم (ص) در سازمان دهی مکه و مدینه و تداوم آن پس از رحلت ایشان، نقش کلیدی در تسری مفهوم محله محوری به سکونتگاه های اولیه مسلمانان داشت. مقاله حاضر با هدف مرور تجربه های نخستین مکانیابی و ایجاد سکونتگاه های جدید در ایران و بین النهرین و تبیین تمرکز مسلمانان بر محوریت محله در برنامه ریزی سکونتگاه های روستایی و شهری در دهه های اولیه اسلامی، انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد: نخست، گزارش های جغرافیدانان و مورخان مسلمان درباره تحقیقات محلات (خطط نگاری)، ادبیات ارزشمندی درباره مکانیابی و توسعه سکونتگاه ها ارائه کرده است. دوم، قرن ها پیش از تجربیات اروپایی ها، سکونتگاه هایی در ایران و بین النهرین بر پایه منابع آب و بنیان های اکولوژیک طراحی و ساخته شده اند. سوم، محله محوری نقشی اساسی در امنیت، کیفیت زندگی، دسترسی به خدمات و توسعه سکونتگاه ها در اوایل دوره اسلامی داشته است.

نویسندگان

وحید ریاحی

دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

سید محمد حسین موسوی پور

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.