خشونت کلامی و روانی در مدارس: مروری بر پیامدها و راهکارهای پیشگیری

خشونت کلامی و روانی در مدارس یکی از شایع ترین اشکال خشونت پنهان است که پیامدهای جدی بر سلامت روانی، اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان دارد. این نوع خشونت که معمولا به صورت تهدید، تمسخر، تحقیر، بی اعتنایی و فشار روانی توسط همسالان، معلمان یا سایر کارکنان مدرسه اعمال می شود، اغلب کمتر از خشونت فیزیکی مورد توجه قرار گرفته است (Olweus, ۱۹۹۳؛ خدایاری فرد و همکاران، ۱۳۹۴). یافته های پژوهش های متعدد نشان می دهد که دانش آموزان قربانی خشونت کلامی و روانی دچار پیامدهایی مانند اضطراب، افسردگی، افت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و حتی تمایلات خودکشی می شوند (Espelage & Swearer, ۲۰۰۳؛ براتی و امینی، ۱۳۹۸).عوامل متعددی در بروز این پدیده نقش دارند، از جمله عوامل فردی (نظیر ویژگی های شخصیتی و ضعف در مهارت های اجتماعی)، عوامل خانوادگی (مانند سبک های فرزندپروری ناکارآمد یا سابقه خشونت خانگی) و عوامل مدرسه ای (نظیر محیط مدرسه ای ناایمن، نبود حمایت روانی، و ضعف نظارت) (Bandura, ۱۹۷۷؛ هاشمی و همکاران، ۱۴۰۰). با توجه به پیچیدگی و چندعاملی بودن خشونت روانی و کلامی، رویکردهای پیشگیری باید جامع، نظام مند و بین رشته ای باشند.برنامه هایی نظیر آموزش مهارت های اجتماعی و هیجانی به دانش آموزان (SEL)، ارتقای سواد هیجانی در کادر آموزشی، مشارکت خانواده ها در فرایند تربیتی، و مداخلات محیط محور مبتنی بر مدرسه، از جمله راهکارهایی هستند که اثربخشی آن ها در کاهش خشونت روانی در مدارس در مطالعات داخلی و بین المللی به اثبات رسیده است (CASEL, ۲۰۲۰؛ Khodayarifard et al., ۲۰۱۵). هدف این مقاله، بررسی جامع ابعاد خشونت کلامی و روانی در مدارس و معرفی راهکارهای علمی و کاربردی برای پیشگیری از آن است.

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی : خشونت ، کلام ، روان ، مدرسه