بررسی تطبیقی عدالت آموزشی در ایران و ژاپن: چالش ها، نابرابری ها و راهبردهای سیاست گذاری مبتنی بر داده های رسمی

این پژوهش با هدف بررسی عدالت آموزشی در ایران طی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ و مقایسه تطبیقی آن با کشور ژاپن، به تحلیل داده های رسمی در سه بعد دسترسی، فرصت های یادگیری و نتایج تحصیلی پرداخته است. تمرکز اصلی بر تحلیل چهارگانه شهری–روستایی در هر دو کشور است. پژوهش از نوع کاربردی و با رویکرد کمی–توصیفی انجام شده و داده ها از منابعی چون مرکز آمار ایران، وزارت آموزش وپرورش، یونسکو، بانک جهانی و MEXT ژاپن گردآوری شده اند.برای تحلیل داده ها از آزمون ANOVA، تحلیل همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی، تحلیل خوشه ای و شاخص های نابرابری Gini و Theil استفاده شده است. نتایج نشان داد که در ایران، نرخ ثبت نام متوسطه دوم در مناطق روستایی به کمتر از ۶۰٪ رسیده، نسبت معلم به دانش آموز بالاست، و تنها ۳۵٪ مدارس روستایی به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند. میانگین نمرات آزمون PISA در مناطق روستایی ایران بیش از ۲۰٪ پایین تر از ژاپن است و شاخص فقر یادگیری به بیش از ۴۰٪ رسیده است.در مقابل، ژاپن با برنامه ریزی ناحیه ای، تامین زیرساخت برابر و حکمرانی داده محور، موفق به کاهش چشمگیر شکاف های منطقه ای شده است. تحلیل خوشه ای استان های ایران نیز نشان داد که مناطق آموزشی به سه گروه نابرابر تقسیم شده اند. این یافته ها بر ضرورت اصلاح سیاست های عدالت آموزشی در ایران با تمرکز بر مناطق روستایی تاکید دارند.

کلیدواژه ها:

عدالت آموزشی ، نابرابری منطقه ای ، فرصت یادگیری ، سیاست گذاری آموزشی