نقش پنهان هوش هیجانی در تاب آوری فرهنگی نوجوانان در برابر آسیب های مجازی: رویکردی ترکیبی در روانشناسی تربیتی و تعلیم و تربیت اسلامی

چکیده حاضر به بررسی نقش پنهان و اساسی هوش هیجانی در ارتقاء تاب آوری فرهنگی نوجوانان در مواجهه با چالش ها و آسیب های ناشی از فضای مجازی می پردازد. با توجه به گسترش بی سابقه ی تکنولوژی های ارتباطی و تاثیرات عمیق آن ها بر هویت، ارزش ها، و سبک زندگی نوجوانان در جامعه ی معاصر، این پژوهش با هدف تبیین سازوکار هوش هیجانی به عنوان یک عامل محافظتی درونی و کارآمد در برابر آسیب های فرهنگی و اجتماعی نوظهور طراحی و تدوین شده است. در این مطالعه، ضمن مروری جامع بر مفاهیم کلیدی هوش هیجانی (شامل خودآگاهی، خودتنظیمی، انگیزش، همدلی و مهارت های اجتماعی) و ابعاد مختلف تاب آوری، به ویژه تاب آوری فرهنگی، به بررسی چگونگی هم افزایی و هم گرایی دو حوزه ی روانشناسی تربیتی و تعلیم و تربیت اسلامی در تقویت این مهارت ها و ظرفیت ها پرداخته شده است. فرضیه اصلی این مقاله بر این پایه استوار است که توسعه و آموزش هدفمند مولفه های هوش هیجانی در کنار بهره گیری از آموزه های غنی و عمیق تعلیم و تربیت اسلامی، می تواند به نوجوانان کمک کند تا با درک صحیح تر پیام های فرهنگی متنوع، ارزیابی نقادانه و هوشمندانه محتوای مجازی، و توانایی مدیریت هیجانات خود، از ارزش های هویتی، دینی و بومی خویش محافظت کرده و در برابر فشارهای آسیب زا و انحرافات فرهنگی و اجتماعی مقاومت موثری نمایند. یافته های نظری این پژوهش نشان می دهد که این رویکرد ترکیبی و جامع، نه تنها به پیشگیری فعال از آسیب های اجتماعی و فرهنگی در گروه سنی نوجوانان کمک شایانی می کند، بلکه منجر به تقویت بنیان های سبک زندگی سالم، ارتقاء سلامت روان و فرهنگی، و رشد فکری پایدار و متعالی در آنان می شود. این استراتژی تلفیقی، راهبردی موثر و عملیاتی برای مواجهه با پیچیدگی های دنیای امروز و پرورش نسلی آگاه، مسئولیت پذیر و تاب آور ارائه می دهد و بر ضرورت توجه به ابعاد عاطفی، اخلاقی و معنوی در کنار جنبه های صرفا شناختی در فرآیند تربیت تاکید ویژه ای دارد.

کلیدواژه ها:

هوش هیجانی ، تاب آوری فرهنگی ، نوجوانان ، آسیب های مجازی ، روانشناسی تربیتی ، تعلیم و تربیت اسلامی.