تحلیل زیبایی شناسی در اندیشه ی باختین: از بحران هستی شناختی تا رهایی از طریق کارناوال و هنر

این پژوهش به بازخوانی رابطه ی میان زیبایی شناسی و بیناسوبژکتیویته در نظریه های میخائیل باختین می پردازد و در این راستا، از مبانی انسان شناسانه ی وی آغاز می شود. باختین در تحلیل انسان مدرن، او را در معرض نوعی بحران هستی شناختی می داند که در آن فرد یا باید به زندگی روزمره ی پروزائیک تن دهد و معنای وجودی خود را رها کند، یا باید بار سنگین دلهره ی اگزیستانسیالیستی را به دوش بکشد. با این حال، باختین راهکارهایی را برای برون رفت از این بحران ارائه می دهد که ویژگی های مشترک خاصی دارند: نخست اینکه ماهیتی زیبایی شناختی دارند و دوم اینکه بر اساس روابط بیناسوبژکتیو شکل می گیرند. این پژوهش به تحلیل دقیق تر زیبایی شناسی باختین و ارتباط آن با وضعیت انسان غربی می پردازد و جایگاه کارناوال در اندیشه ی او را بررسی می کند. براساس نظر باختین، کارناوال به عنوان یکی از مولفه های اصلی زیبایی شناسی اش، راهی برای مقابله با بحران هستی شناختی است، زیرا این مفهوم به طور هم زمان هم ویژگی های زیبایی شناختی دارد و هم موجب برقراری روابط برابر و هم آمیزانه میان انسان ها می شود. با این حال، باختین معتقد است که کارناوال ها در دوران مدرن ناپدید شده اند و این خود از علل بحران هستی شناختی است. در شرایط فقدان کارناوال، باختین در آثار هنری، به ویژه در بوطیقای داستایفسکی، راه حل هایی برای بازیابی این روابط یافت. دنیای داستایفسکی، هرچند ویژگی های زیبایی شناختی دارد، اما پیوند میان سوژه ها را به صورت گفتگویی و نه به طور کارناوالی می سازد. در نتیجه، زیبایی شناسی رهایی بخش هنرها از زیبایی شناسی کارناوالی متمایز است، ولی همچنان با ایجاد یک کلیت بیناسوبژکتیو، می تواند به انسان در مقابله با دلهره ی وجودی یاری رساند. این پژوهش نشان می دهد که زیبایی شناسی و بیناسوبژکتیویته در مرکز انسان شناسی باختین قرار دارند و در تعامل با یکدیگر، به عنوان راه حلی برای بحران هستی شناختی انسان مدرن عمل می کنند.

کلیدواژه ها:

زیبایی شناسی ، اندیشه ی باختین ، هستی شناختی ، پویایی های اجتماعی و هنری