معنا سازی دینی در بحران: تحلیل مضمون خطابه های محلی به مثابه ابزار هویت آفرینی

این پژوهش باهدف تحلیل نقش گفتمان دینی روحانیون محلی در بازسازی هویت جمعی پس از بحران های اجتماعی، به روش تحلیل مضمون انجام شد. داده ها شامل خطابه ها، موعظه ها و مصاحبه های میدانی با امامان جماعت، واعظان و شهروندان در پنج منطقه شهری و روستایی ایران بود. یافته ها نشان داد که روحانیون محلی با سه سازوکار اصلی، هویت جمعی را باز می سازند: (۱) بازتعریف نمادین «ما»ی دینی از طریق ارجاع به مفاهیمی مانند امت، برادری و ایثار؛ (۲) تبدیل بحران به فرصت همکاری با بازتفسیر رخدادها در چارچوب روایت های مذهبی امیدبخش؛ و (۳) بازآفرینی مناسک دینی به مثابه بستری برای اقدام جمعی. این گفتمان ها نه تنها همبستگی درون گروهی را تقویت می کنند، بلکه با تطبیق مفاهیم سنتی با نیازهای نوین (مانند محیط زیست یا بیکاری)، هویت دینی را با واقعیت های اجتماعی پیوند می زنند. بااین حال، پژوهش نشان می دهد که موفقیت این گفتمان ها وابسته به مشروعیت محلی روحانیون و درک عمیق آنان از بافت فرهنگی-اقتصادی جامعه است. این مطالعه تاکید می کند که روحانیون محلی، به عنوان مدیران بحران مبتنی بر سرمایه اجتماعی، می توانند نقشی کلیدی در تقویت تاب آوری جامعه ایفا کنند، مشروط بر آنکه از تقلیل هویت جمعی به «دیگری سازی» اجتناب ورزند.

کلیدواژه ها:

روحانیون محلی ، هویت جمعی ، مدیریت بحران ، تحلیل مضمون گفتمان دینی