بررسی عوامل عمده علل افت تحصیلی در میان دانش آموزان

افت تحصیلی به عنوان یکی از چالش های بنیادین نظام های آموزشی دنیا، پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و روان شناختی گسترده ای برای فرد، خانواده و جامعه دارد. این پدیده، نه تنها موجب اتلاف فرصت ها و منابع انسانی می شود، بلکه پیامدهای طولانی مدتی همچون کاهش اعتماد به نفس، افزایش ترک تحصیل، و کاهش سرمایه اجتماعی را نیز به دنبال دارد (اعزازی، ۱۳۹۹؛ Berliner, ۲۰۰۹). پژوهش حاضر با هدف شناسایی، تحلیل و تبیین عوامل عمده موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان در سطوح مختلف، برای دستیابی به تصویری چندبعدی و مبتنی بر شواهد از این پدیده، تدوین شده است. ابتدا با مرور رویکردهای نظری در حوزه روان شناسی و جامعه شناسی آموزش، مفاهیم کلیدی و مدل های تحلیلی افت تحصیلی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس، عوامل فردی مانند هوش، انگیزش، سلامت روان، مهارت های یادگیری و اختلالات شناختی، به همراه عوامل خانوادگی از جمله وضعیت اقتصادی، تحصیلات والدین، جو خانواده و انتظارات آن ها، مورد واکاوی قرار گرفته اند (احدی، ۱۳۹۲؛ Woolfolk, ۲۰۱۴). علاوه بر این، نقش ساختاری مدرسه، کیفیت معلمان، محیط آموزشی، سبک مدیریت و میزان تعامل معلم و دانش آموز به عنوان عوامل کلیدی تاثیرگذار بر فرایند یادگیری کاویده شده است (میرشکاری، ۱۳۹۴؛ Slavin, ۲۰۱۸). یافته ها نشان دادند که عوامل اجتماعی-فرهنگی از جمله فشار همسالان، نگرش جامعه نسبت به آموزش، آسیب های اجتماعی و شرایط محله نیز ارتباط معناداری با افت تحصیلی دارند (Berliner, ۲۰۰۹). در پایان، با تمرکز بر رویکردهای پیشگیرانه و مداخلات روانی-اجتماعی و آموزشی، راهکارهایی عملی برای کاهش افت تحصیلی از جمله توانمندسازی خانواده، آموزش مهارت های یادگیری و افزایش کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده است. نتایج این پژوهش می تواند به سیاست گذاران، برنامه ریزان آموزشی، مشاوران و والدین در طراحی برنامه های هدفمند به منظور کاهش افت تحصیلی یاری رساند و تحقق عدالت آموزشی را تسهیل کند.

کلیدواژه ها:

افت تحصیلی ، عوامل فردی ، عوامل مدرسه ای ، دانش آموزان