تاثیر خانواده بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان

در بررسی تاثیر خانواده بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان، نقش عوامل خانوادگی به عنوان یکی از مهم ترین محورهای تعیین کننده موفقیت یا شکست تحصیلی مورد تاکید قرار گرفته است. خانواده نخستین بستر شکل گیری شخصیت، نگرش ها و ارزش های فرد محسوب می شود و محیط عاطفی، فرهنگی و اجتماعی آن بنیادهای رشد فکری و تحصیلی فرزندان را شکل می دهد. شیوه های فرزندپروری والدین، میزان دخالت، الگوی ارتباطات خانوادگی، سطح سواد والدین و نوع حمایت های مادی و معنوی خانواده بر انگیزه، اعتمادبه نفس و نحوه نگرش دانش آموزان نسبت به تحصیل تاثیرگذار است. حضور موثر والدین در فرآیند یادگیری، نظارت بر عملکرد تحصیلی، ایجاد محیطی آرام و امن برای مطالعه، تشویق به تلاش و پیگیری، و الگو بودن در ارزش گذاری بر علم از جمله عواملی اند که موجب افزایش اشتیاق و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می شود. در مقابل، وجود تعارضات خانوادگی، ناکامی های عاطفی، بی توجهی والدین، فشارهای بیش از حد و انتظارات غیرواقع بینانه می تواند باعث کاهش انگیزه، اضطراب، ضعف اعتمادبه نفس و در نهایت افت تحصیلی دانش آموز شود.شرایط اقتصادی خانواده، وضعیت اشتغال والدین و تامین منابع لازم برای تحصیل نیز نقش تعیین کننده ای دارند. خانواده های برخوردارتر امکانات بیشتری برای دسترسی به ابزارها و فرصت های آموزشی فراهم می کنند و این امر سطح عملکرد تحصیلی فرزندان را ارتقا می دهد؛ در حالی که خانواده های کم برخوردار با محدودیت های اقتصادی، فرایند تحصیلی دانش آموز را با چالش هایی چون فقدان منابع کمک آموزشی و اضطراب مالی روبه رو می سازند. در این میان، ساختار خانوادگی، یعنی تک والدی بودن یا حضور هر دو والد، نیز در اعتمادبه نفس و احساس امنیت تحصیلی فرزندان موثر است.پژوهش ها نشان می دهد که حمایت اجتماعی و عاطفی خانواده، بر احساس تعلق و انگیزه دانش آموزان نسبت به مدرسه اثر مثبت دارد و ارتباط موثر والدین با معلمان و مشارکت فعال خانواده در برنامه های مدرسه می تواند فرآیند آموزشی را هدفمندتر و پویاتر کند. نحوه مواجهه والدین با موفقیت ها و ناکامی های تحصیلی، تشویق به استقلال یادگیری، آموزش مهارت های حل مسئله و تاب آوری، ایجاد فضای گفت وگو و تسهیل تبادل نظر در تصمیمات تحصیلی از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، ارزش گذاری والدین بر تحصیل و انتظارات منطقی آنان از فرزندان، راهبردهای مقابله با استرس و افزایش رشد خودتنظیمی تحصیلی دانش آموز را تقویت می سازد.در نهایت، تاثیر خانواده بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان چندبعدی و تعامل محور بوده و حاصل تلفیق رفتارها، نگرش ها، حمایت ها و ارزش های خانوادگی با ویژگی های فردی و نیازهای تحصیلی دانش آموز است. بنابراین، ارتقای کیفیت ارتباطات خانوادگی، افزایش مهارت های والدگری، تقویت همکاری خانواده و مدرسه و توجه به مسائل اقتصادی و روان شناختی، از مهم ترین پیش نیازهای بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان و موفقیت تحصیلی پایدار محسوب می شود.

کلیدواژه ها:

عملکرد تحصیلی ، خانواده ، والدین ، حمابت عاطفی ، حمایت تحصیلی