تلفیق جامعه شناسی اسلامی و غربی (از نظر مبانی معرفت شناسی, هدف,روش شناسی و نگرش به انسان و جامعه)

پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی و تلفیقی مبانی معرفت شناختی، اهداف، روش شناسی و نگرش به انسان و جامعه در دو سنت جامعه شناسی غربی و اسلامی انجام شده است. مسئله اصلی تحقیق، تفاوت بنیادین در مبانی تولید معرفت و تفسیر واقعیت اجتماعی در این دو رویکرد است که منجر به تفاوت در روش های علمی و نوع نگاه به انسان و جامعه می شود. روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی و با رویکرد مقایسه ای بوده است. یافته ها نشان می دهند که جامعه شناسی غربی، به ویژه در شاخه های پوزیتیویسم، تفسیری و انتقادی، عمدتا بر تجربه گرایی، عقل گرایی و نسبی گرایی معرفت شناختی تکیه دارد، در حالی که جامعه شناسی اسلامی بر مبانی تلفیقی وحی، عقل و تجربه در چهارچوب الهیاتی و توحیدی استوار است. همچنین در نگرش به انسان، سنت اسلامی بر فطرت الهی، مسئولیت اخلاقی و غایت مندی تاکید دارد، در حالی که جامعه شناسی غربی بیشتر بر خودبنیادی انسان یا تاثیر ساختارهای بیرونی بر رفتار او تمرکز دارد. در بعد روش شناسی نیز، جامعه شناسی اسلامی با تاکید بر تلفیق روش های عقلی، نقلی و تجربی، افق های جدیدی برای تولید دانش اجتماعی بومی و کارآمد در زمینه مسائل جهان اسلام می گشاید. در نهایت، این مقاله نشان می دهد که امکان تلفیق انتقادی و خلاقانه میان این دو سنت معرفتی وجود دارد، به شرط آنکه چارچوب های فلسفی و انسان شناختی آن ها به درستی فهم و بازاندیشی شوند.

کلیدواژه ها:

جامعه شناسی اسلامی ، جامعه شناسی غربی ، معرفت شناسی ، روش شناسی ، انسان ، جامعه