تحلیل پیوند عمیق حکمت ابن سینا با خلسه های عرفانی صوفیان و نقش آن در شکل گیری اصول و مبانی طراحی معماری معنوی و تجربه فضایی متعالی

پژوهش حاضر به بررسی رابطه میان حکمت فلسفی ابن سینا و تجربه های عرفانی در ساحت عرفان اسلامی، به ویژه در ارتباط با معماری فضاهای معنوی می پردازد. در این مسیر، کوشش شده است تا پیوندهای عمیق میان مفاهیم بنیادین فلسفه سینوی چون عقل فعال، تجرد نفس، قوه خیال و عقل شهودی با سلوک عرفانی، تجربه خلسه و شهود در طریقت صوفیه آشکار شود. ابن سینا با رویکردی عقلانی و هستی شناسانه به مراتب وجود، امکان تعالی روح از عالم ماده به عالم عقل و سپس وصول به مرتبه عقل فعال را تبیین می کند؛ امری که با دریافت های شهودی و مکاشفاتی صوفیانه نقاط اشتراک قابل توجهی دارد. در این میان، قوه خیال در اندیشه سینوی نقش واسط میان عقل و حس را ایفا می کند و بستری برای دریافت صور مثالی فراهم می سازد؛ همان تصاویری که در رویا، خلسه یا خلوت عرفانی در ذهن سالک پدیدار می شوند. معماری اسلامی سنتی نه تنها بستری برای اقامه ی عبادات، بلکه ساختاری رمزی و نمادین برای هدایت ذهن و دل انسان به سوی حقیقت متعالی است. فضاهایی چون خانقاه، چله خانه، محراب، گنبد و آرامگاه، همگی حامل بارهای معناشناختی، عرفانی و فلسفی اند که در چارچوب جهان بینی توحیدی طراحی شده اند. این فضاها، با بهره گیری از اصول هندسی، نورپردازی قدسی، نمادهای رمزی و سکوت معنا، به ابزارهایی تبدیل می شوند برای تسهیل مراقبه، تامل، خلسه و شهود عرفانی. فلسفه ابن سینا از سویی و طریقت عرفانی از سوی دیگر، هر دو نقش مهمی در شکل گیری این نوع معماری داشته اند و در تعامل با یکدیگر، بستری فراهم کرده اند که در آن انسان بتواند از طریق حضور در مکان های مقدس، تجربه ای قدسی و تعالی بخش از هستی داشته باشد.

کلیدواژه ها:

حکمت ابن سینا ، خلسه عرفانی صوفیان ، معماری معنوی ، تجربه ، فضایی متعالی.