تحلیل محتوای کتب درسی علوم تجربی دوره متوسط اول از نظر میزان توجه و به کار گیری اکتشافی

هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب های درسی علوم تجربی دوره متوسطه اول (پایه های هفتم، هشتم و نهم) از منظر میزان توجه به روش اکتشافی در آموزش مفاهیم علمی است. آموزش علوم تجربی، به ویژه در سنین نوجوانی، نقش بنیادینی در شکل گیری تفکر علمی و مهارت های حل مسئله دانش آموزان دارد. بر این اساس، رویکردهای نوین آموزشی بر روش های یادگیری فعال و اکتشافی تاکید دارند، تا دانش آموزان با درگیری شناختی و عملی، به فهم عمیق تری از مفاهیم علمی دست یابند.در این مقاله مروری، با روش تحلیل محتوای کیفی، مطالعات منتشرشده در بازه زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۳ هجری شمسی از پایگاه های اطلاعاتی ملی شامل نورمگز، SID، Magiran و نیز گزارش های پژوهشی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بررسی شده اند. همچنین منابع معتبر بین المللی و اسناد راهبردی مانند سند ملی برنامه درسی جمهوری اسلامی ایران و راهنمای برنامه درسی علوم تجربی دوره متوسطه اول مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج مرور نظام مند پژوهش ها نشان داد که اگرچه در اسناد برنامه ریزی آموزشی تاکید صریحی بر یادگیری اکتشافی، یادگیری مبتنی بر حل مسئله، و فعالیت های کاوش محور وجود دارد، اما محتوای کتاب های درسی در عمل، از این رویکردها فاصله دارد. در بیشتر موارد، تمرکز بر انتقال مستقیم مفاهیم علمی، ارائه اطلاعات از طریق متن، و پرسش های حافظه محور است، و کمتر از فعالیت های باز، کاوشی و زمینه محور استفاده شده است.یافته ها نشان می دهد که برای تحقق اهداف برنامه درسی و توانمندسازی دانش آموزان در تفکر علمی، لازم است طراحی محتوای درسی به گونه ای بازنگری شود که ضمن حفظ انسجام علمی، فرصت های بیشتری برای یادگیری اکتشافی و تجربه محور فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

آموزش علوم تجربی ، یادگیری اکتشافی ، تحلیل محتوا ، دوره متوسطه اول ، طراحی برنامه درسی ، روش حل مسئله