انسان در ترازوی شناخت(بخش اول)

خطبه اول نهج البلاغه که به “خطبه ابتدائیه” شهرت دارد، گنجینه ای از معارف ناب انسان شناختی است. امام علی(ع) در این خطبه به شکلی هنرمندانه و عمیق، ماهیت انسان را در تقابل میان خاستگاه خاکی اش و روح ملکوتی اش به تصویر می کشد.انسان در این خطبه موجودی دو ساحتی معرفی می شود؛ از سویی ریشه در خاک دارد و از سوی دیگر روحی الهی در او دمیده شده است. این ترکیب منحصر به فرد، هم نشانگر ضعف انسان است و هم بیانگر عظمت بی نظیرش. حضرت با اشاره به این دوگانگی، به انسان هشدار می دهد که اسیر بعد خاکی وجودش نشود و ظرفیت های روحانی خویش را فراموش نکند.کرامت ذاتی انسان از محورهای اصلی این خطبه است. امام(ع) تاکید می کند که انسان شایسته پرستش خداست و این پرستش باید از سر آگاهی و عشق باشد، نه از روی ترس یا اجبار. این نگاه، پرستش را به سطحی متعالی ارتقا می دهد که در آن انسان با اختیار کامل، راه بندگی را برمی گزیند.مسئولیت انسان به عنوان خلیفه الله نیز در این خطبه مورد توجه قرار گرفته است. این مقام والا، تکالیف سنگینی بر دوش انسان می گذارد و او را از سطح موجودی معمولی فراتر می برد. امام(ع) در این بخش به انسان یادآوری می کند که چگونه ممکن است این موجود با عظمت، گاهی در دام شهوات و غرایز زمینی گرفتار آید.در پایان خطبه، حضرت به سرنوشت نهایی انسان اشاره می کند و مرگ را نه پایان، بلکه آغازی برای حیاتی جاودانه معرفی می نماید. این نگاه، زندگی دنیوی را به صحنه ای برای آماده سازی تبدیل می کند و به انسان می آموزد که چگونه می تواند از این مرحله گذر کند تا به کمال نهایی خود دست یابد.

کلیدواژه ها:

انسان ، روح ، جسم ، سعادت ، شناخت