تحلیل موانع و ارائه راهکارهای تقویت استقلال مالی دانشگاه های دولتی: مطالعه موردی برنامه های توسعه ایران

اصلاح نظام تامین مالی و استقلال دانشگاه ها در امور مالی و مدیریت منابع به عنوان یکی از مهم ترین پیش نیازهای تحول نظام آموزش عالی شناخته می شود. این استقلال می تواند به افزایش بهره وری، بهبود عملکرد پژوهشی و آموزشی و تقویت انعطاف پذیری دانشگاه ها در مواجهه با تغییرات محیطی کمک کند. با این حال، دانشگاه های دولتی ایران همچنان با چالش های متعددی در تحقق این هدف مواجه هستند. هدف این پژوهش بررسی موانع و چالش های تحقق استقلال مالی دانشگاه های دولتی ایران و ارائه راهکارهای سیاستی برای اصلاح وضعیت موجود است. روش پژوهش کیفی و شامل چهار مرحله بوده است: مرور نظام مند ادبیات با استفاده از چارچوب PRISMA، کدگذاری و ترسیم شبکه مضامین برای استخراج چالش ها و راهکارها، تحلیل محتوای قوانین توسعه ای کشور و احصای پیشنهادهای سیاستی به کمک گروه کانونی. یافته های پژوهش نشان می دهد که نبود چارچوب های قانونی مناسب، وابستگی شدید به بودجه های دولتی، ضعف در نظام پاسخگویی، ناکارآمدی شاخص های عملکردی، محدودیت در جذب منابع مالی از بخش خصوصی و نبود بسترهای همکاری موثر با صنعت از جمله موانع اصلی هستند.بر این اساس، راهکارهای سیاستی زیر پیشنهاد می شود: (۱) اصلاح قوانین توسعه ای و تقویت اختیارات هیات امنا و کاهش مداخلات دولت و نهادهای نظارتی در امور مالی، اداری و دانشجویی؛ (۲) تدوین شاخص های عملکردی شفاف و قابل اندازه گیری برای تخصیص بودجه بر اساس نتایج آموزشی و پژوهشی؛ (۳) تنوع بخشی به منابع مالی دانشگاه ها از طریق جذب کمک های مالی، توسعه فعالیت های اقتصادی مبتنی بر دانش، و اصلاح مدل کسبوکار دانشگاهها با توجه به تحولات جهانی و مفهوم دانشگاه تراز دیجیتال؛ (۴) تقویت نظام پاسخگویی و تضمین کیفیت با ایجاد نهادهای مستقل اعتباربخشی؛ (۵) اجرای تدریجی فرآیند استقلال مالی همراه با نظارت مستمر؛ و (۶) افزایش مشارکت ذی نفعان مختلف از جمله بخش خصوصی، اتاق بازرگانی و اصناف در تامین مالی پژوهش و فناوری.

کلیدواژه ها:

استقلال مالی ، آموزش عالی ، برنامه های توسعه ، پاسخگویی ، بودجه ریزی عملکردمحور ، متنوع سازی منابع مالی