تعارض سینوی در مسئله ی بداهت اصل علیت؛ ارزیابی دیدگاه شارحان

اصل علیت یکی از بنیادی ترین اصول مطرح در نظام های فلسفی است، هرچند در تقریر و بداهت آن اختلاف نظر داشته باشند. گزاره­ی «هر ممکنی محتاج علت است» تقریر ابن سینا از آن است. از نظر اغلب شارحان ابن سینا، وی به بداهت این اصل قائل است. در آثار او، هم شواهدی قابل­تفسیر به سود بداهت این اصل و هم شواهدی قابل­تفسیر به مقابل آن، دیده می شود که این امر می تواند موهم تعارضی در بیانات وی باشد. برخی از شارحان، این تعارض را مستقر دانسته اند و برخی دیگر در رفع این تعارض به سود بداهت اصل علیت تلاش کرده اند. این تحقیق که با استناد به منابع مطبوع و مخطوط سامان یافته و برای اولین بار دیدگاه برخی از این شارحان را معرفی کرده است، درصدد است ضمن توصیف و تحلیل دیدگاه ایشان به ارزیابی آنها بپردازد. نتیجه­ی ارزیابی نشان می دهد که برخلاف دیدگاه ایشان تعارض مذکور به سود عدم بداهت اصل علیت رفع شدنی است.

کلیدواژه ها:

ابن سینا ، اصل علیت ، بداهت ، شارحان ابن سینا ، اصل ترجح بلامرجح