نقد و تحلیل ابیات عربی وسائل الرسائل و دلائل الفضائل

وسائل الرسائل و دلائل الفضائل از شاهکارهای نثر قرن هفتم هجری قمری (دوره سلجوقی) و از جمله منشآتی است که نورالدین، منشی جلال الدین خوارزمشاه به شیوه­ای استادانه در ادب ترسل نگارش­کرده است. این کتاب گنجینه­ای از شواهد ادبی و قراین اوضاع اجتماعی و تاریخی آن زمان است. نورالدین منشی بر لغت و ادب عرب احاطه داشته که شرط لازم منصب دبیری آن زمان بوده است. سبک این اثر، فنی و حاوی آیات و ابیات عربی و ضرب المثل های عربی با تبحر خاص است. بعضی از اشعار به واقعه­ای تاریخی مربوط می­شود که نویسنده برای تایید مدعا می آورد و برخی برای پند و اندرز ذکرشده است. منشی از ادوار مختلف ادبیات عرب (جاهلی، مخضرم، اموی و عباسی) شعر شصت شاعر عرب، به خصوص ابوالعلاء معری را آورده است. مترجم و مصحح کتاب، رضا سمیع­زاده شاعر بسیاری از ابیات را مشخص کرده است، ولی در مواردی، استناد بعضی از اشعار به سراینده نادرست می­نماید و پاره­ای از اشعار با دیوان متفاوت است. در این مقاله سعی بر این است تا ابیات عربی با ترجمه بر اساس دوره های تاریخ ادبیات عرب دسته بندی شود و ضمن تعیین جایگاه دستوری-بلاغی و محتوایی اشعار عربی، اطلاعات تاریخی-فرهنگی موجود در آنها مورد واکاوی قرار گیرد. ضمنا ابهام ها، خطاها و سهوهای موجود، چه در شعر و شاعر آن، چه در ترجمه فارسی تحلیل گردد.

کلیدواژه ها:

وسائل الرسائل و دلائل الفضائل ، نورالدین منشی ، نظم عربی ، نثر فارسی قرن هفتم ، دوره سلجوقی