اعراب خوزستان در عهد مشروطه

نهضت مشروطه یکی از نقاط عطف در تاریخ معاصر ایران به شمار می رود که تاثیرات آن از مرکز به مناطق پیرامونی نیز کشیده شد. در این میان، خوزستان به عنوان منطقه ای دارای بافت قومی و مذهبی خاص و موقعیتی راهبردی، شاهد تحولات خاصی در این دوره بود. مقاله حاضر به بررسی وضعیت اعراب خوزستان در دوران مشروطه، با تمرکز بر نقش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنان می پردازد. محور اصلی تحلیل، واکنش شیوخ عرب، به ویژه شیخ خزعل، در قبال تحولات مشروطه است. اعراب خوزستان در این دوره به سبب ساختار قبیله ای، وابستگی های منطقه ای، مناسبات اقتصادی خاص، و نیز ارتباط مستقیم با قدرت های خارجی نظیر بریتانیا، رویکرد متفاوتی نسبت به نهضت مشروطه اتخاذ کردند. شیخ خزعل، به عنوان مهم ترین چهره سیاسی عرب در خوزستان، در ابتدا رویکردی محافظه کارانه اتخاذ نمود و سعی داشت بین دولت مرکزی و منافع محلی تعادل برقرار کند. اما با گسترش نفوذ مشروطه خواهان و افزایش فشارهای سیاسی، او به تدریج موضعی مستقل تر و گاه متضاد با دولت مشروطه در پیش گرفت. این مقاله ضمن استفاده از منابع تاریخی و اسناد آرشیوی، نشان می دهد که هرچند اعراب خوزستان به طور مستقیم در جریان های مشروطه خواهانه مشارکت نداشتند، اما تاثیر مهمی در شکل گیری معادلات قدرت در جنوب ایران ایفا کردند. همچنین بررسی نقش انگلیس در حمایت از سیاست های شیخ خزعل، نشان دهنده تاثیرگذاری نیروهای خارجی در شکل گیری رفتار سیاسی سران قبایل عرب است. در نهایت، مشروطه اگرچه ساختارهای رسمی قدرت را در ایران تغییر داد، اما در خوزستان این تحول به شکل کامل محقق نشد و اقتدار محلی تا سال ها پابرجا ماند.

کلیدواژه ها:

اعراب خوزستان ، مشروطه ، شیخ خزعل ، قدرت محلی ، ساختار قبیله ای.