تجزیه الگوی واکنش ژنوتیپی در ژنوتیپ های مختلف کنجد

در این پژوهش از روش امی (مدل آماری تجزیه توام آثار افزایشی جمع پذیر و آثار متقابل ضرب پذیر) به منظور تعیین پایداری 8 ژنوتیپ کنجد متشکل از ارزوئیه، اردستان، شیراز، دزفول، گرگان، سیرجان، مرکزی و بیرجند در 10 محیط متغیر (شرایط محیطی متفاوت استان کرمان: یک محیط نرمال در کرمان در سال 1390، یک محیط با تنش شوری در کرمان در سال 1388، یک محیط متغیر روی در جیرفت در سال 1388، سه محیط متغیر آهن در جیرفت در سال 1388 و دو محیط با تنش خشکی در جیرفت در سال 1389 استفاده شد. آزمایش در سال زراعی 90-1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا گردید. طبق نتایج حاصل آثار اصلی ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ x محیط بسیار معنی دار بودند و 83/77% از مجموع مربعات اثر متقابل توسط دو مؤلفه اصلی اول تبیین شد. برمبنای بای پلات اجزاء ژنوتیپی و محیطی اولین مؤلفه اصلی اثر متقابل و میانگین های عملکرد ژنوتیپ ها محیط ها و همچنین نتایج تجزیه خوشه ای بر مبنای ارزش های ژنوتیپی و محیطی اولین مؤلفه اصلی اثر متقابل نتیجه گیری شد که ژنوتیپ های دزفول، سیرجان و بیرجند پایدارترین واکنش را دارند که از این بین ژنوتیپ دزفول کمترین IPC1 و بیشترین میانگین عملکرد را داشت و ژنوتیپ ارزوئیه ناپایدار بود. گروه بندی ژنوتیپ ها براساس آماره های پایداری مدل AMMI2 یعنی (SIPC(2 و (EV(2 نیز ژنوتیپ های شیراز، دزفول و سیرجان را به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها برگزید که در این میان ژنوتیپ دزفول از میانگین عملکرد بیشری برخوردار بود. تجزیه الگوی واکنش ژنوتیپی بر اساس دو مؤلفه معنی دار مدل، ژنوتیپ دزفول را به عنوان پایدارترین رقم جهت گزینش و یا ورود به برنامه های اصلاحی متمایز کرد. ژنوتیپ های ارزوئیه، سیرجان، مرکزی، گرگان واجدسازگاری خصوصی با محیط کومان با تنش شوری در سال 1388 و ژنوتیپ های شیراز، اردستان و بیرجند دارای سازگاری خصوصی با محیط متغیر آهن در جیرفت در سال 1388 بودند.

کلیدواژه ها:

کنجد ، روش AMMI ، اثر متقابل ژنوتیپ در محیط SIPC2 ، EV2 ، ژنوتیپ های مختلف کنجد