نابهنجاری با نگاهی ویژه به فضای مجازی

مقدمه: فضای مجازی در عصر حاضر به یکی از اصلی ترین ابزارهای ارتباطی و اجتماعی تبدیل شده است و تاثیر عمیقی بر جنبه های مختلف زندگی انسانی گذاشته است. با این حال، این محیط مجازی، علاوه بر مزایای گسترده، بستری برای ظهور رفتارهای نابهنجار فراهم کرده است که به دلیل ویژگی های منحصربه فرد فضای دیجیتال مانند گمنامی، دسترسی آسان و نبود نظارت مستقیم، به شکل بی سابقه ای گسترش یافته اند. رفتارهایی همچون اعتیاد به اینترنت، قلدری سایبری، هویت سازی جعلی و حتی اختلال در تعاملات اجتماعی از جمله مهم ترین جنبه های این نابهنجاری ها هستند که می توانند سلامت روان، روابط بین فردی و حتی هویت اجتماعی افراد را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهند. هدف: این مقاله با تمرکز بر رفتارهای نابهنجار فضای مجازی در میان کاربران ایرانی، به تحلیل عوامل روان شناختی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با این پدیده می پردازد. هدف اصلی این پژوهش، ارائه دیدگاهی جامع و چندبعدی به رفتارهای نابهنجار فضای مجازی و کمک به ارتقای سلامت روان و اجتماعی کاربران در این محیط رو به رشد است. روش: این پژوهش به صورت توصیفی–تحلیلی و با رویکرد ترکیبی (کمی–کیفی) انجام شد. ۲۰۰ کاربر فعال فضای مجازی به روش هدفمند در بخش کمی و ۱۵ نفر با تجربه رفتارهای نابهنجار در بخش کیفی انتخاب شدند. ابزارها شامل پرسش نامه های استاندارد و مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. داده ها با نرم افزار SPSS و روش تحلیل مضمون بررسی شدند. یافته ها: پژوهش حاضر نشان می دهد که تاثیرات فردی مانند اضطراب اجتماعی، تنهایی و جستجوی تایید، در کنار ویژگی های ساختاری فضای مجازی نظیر الگوریتم های تقویت کننده اعتیاد، زمینه ساز گسترش این رفتارها هستند. یافته ها همچنین حاکی از آن است که کاربران در این فضا، به دلیل کاهش مسئولیت پذیری و افزایش حس گمنامی، رفتارهایی را بروز می دهند که در تعاملات واقعی کمتر مشاهده می شود. علاوه بر تحلیل چالش ها و پیامدهای این رفتارها، مقاله به بررسی راهکارهایی برای کاهش اثرات منفی آن ها پرداخته است. از جمله این راهکارها می توان به آموزش سواد رسانه ای، ایجاد قوانین نظارتی قوی تر، و ارائه برنامه های درمانی روان شناختی برای افرادی که دچار آسیب های جدی ناشی از این نابهنجاری ها شده اند، اشاره کرد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهد که ترکیب عوامل فردی و ساختاری فضای مجازی زمینه ساز بروز رفتارهای نابهنجار در میان کاربران است و مداخلاتی مانند ارتقای سواد رسانه ای، آموزش مهارت های روان شناختی و نظارت موثر می تواند در کاهش این آسیب ها نقش موثری ایفا کند. واژگان کلیدی: اعتیاد به

کلیدواژه ها:

اعتیاد به