چالش های اخلاقی اثرگذاری بر رفتار با استفاده از فناوری رایانه

فناوری رایانه و فضای مجازی امروزه به بخش جدایی ناپذیر زندگی انسان ها تبدیل شده است و تمام شئون حیات فردی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است. امروزه استفاده از تکنیک های مختلف روان شناختی در مقام طراحی محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری رایانه برای اثرگذاری تدریجی و ناخودآگاه روی رفتار و ذهن کاربران با جدیت دنبال می شود و در راستای نیل به این هدف چهارچوب هایی در این راستا توسعه داده شده است. این شیوه توسعه و طراحی مصنوعات تکنیکی مبتنی بر فناوری رایانه، چالش های اخلاقی قابل توجه ای را در پی خواهد داشت که نیاز به بررسی و واکاوی عمیق دارد که تاکنون کمتر به جنبه اخلاقی آن توجه شده است.روش: روش این پژوهش تحلیل فلسفی برمبنای استفاده از نظریات رایج فلسفه اخلاق و فلسفه فناوری است که هدف اصلی بررسی و ارزیابی جایگاه اخلاقی فناوری های اثرگذار بر رفتار و ذهنیت است. به طور خاص، اخلاق وظیفه مدارانه و اخلاق فضیلت محور در این راستا مورداستفاده قرارگرفته اند و نسبت این فناوری ها با مفهوم خودمختاری از منظر اخلاقی بررسی شده است. در این موضوع را در برخی از آیات قرآن نیز بررسی شده است.یافته ها: اثرگذاری ناخودآگاه بر رفتار با استفاده از فناوری رایانه از منظر هر دو چهارچوب اخلاقی وظیفه مدارانه و فضیلت محور قابل نقد است. حتی زمانی که غایت این اثرگذاری یک امر مثبت باشد، خدشه ای که به خودمختاری کاربر وارد می شود، این فناوری ها را ازنظر اخلاقی مذموم می کند. در ضمن مصنوعات تولیدشده به این نحو، ازنظر ارزشی خنثی نیستند و ارزش بار هستند. چراکه باعث اتلاف و هدر رفتن بزرگ ترین سرمایه انسان، که عمر اوست، خواهد شد.نتیجه گیری: با توجه به شمول محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری رایانه در زندگی مردم و همچنین گستره استفاده از تکنیک های اثرگذاری بر رفتار، اتخاذ اقداماتی برای مقابله با آثار سوء اخلاقی چنین موضوعاتی ضروری است که ارتقاء سواد عمومی کاربران و همچنین سیاست گذاری و تنظیم گیری در تولید چنین محصولاتی در این راستا پیشنهاد می شود. علاوه بر آن، باید به افراد این موضوع را متذکر شده که استفاده از این نوع ابزارها، رایگان نیستند و درواقع کاربران هزینه آن را با عمر خویش می پردازند.

کلیدواژه ها:

ارزش باری فناوری ، فناوری اقناعی ، خودمختاری ، اخلاق فضیلت محور ، اخلاق وظیفه گرایانه