بررسی تاثیر محیط یادگیری شاد بر کاهش اضطراب و افزایش انگیزه در دانش آموزان دوره ابتدایی

در دنیای امروز که آموزش و پرورش با تحولات عمیق مفهومی و روشی روبه روست، توجه به جنبه های روان شناختی و عاطفی محیط یادگیری بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. در این میان، محیط یادگیری شاد به عنوان یکی از مولفه های حیاتی در فرآیند تعلیم و تربیت، به ویژه در دوره ابتدایی، نقشی کلیدی در شکل دهی نگرش و رفتار تحصیلی دانش آموزان ایفا می کند. دوره ابتدایی نخستین بستر رسمی مواجهه ی کودک با نظام آموزشی است و کیفیت این مواجهه می تواند دیدگاه کودک را نسبت به یادگیری در سراسر زندگی اش تحت تاثیر قرار دهد. از این رو، تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش محیط یادگیری شاد در کاهش اضطراب تحصیلی و افزایش انگیزه یادگیری در دانش آموزان ابتدایی طراحی و اجرا شده است.در این پژوهش، سعی شده است با اتکا به مبانی نظری روان شناسی رشد، روان شناسی یادگیری و دیدگاه های نوین تعلیم و تربیت، به بررسی ابعاد مختلف محیط یادگیری شاد پرداخته شود و میزان تاثیر آن بر دو شاخص کلیدی یادگیری یعنی اضطراب و انگیزه مورد سنجش قرار گیرد. محیط یادگیری شاد در این پژوهش، محیطی تعریف شده که در آن عوامل بصری (رنگ ها، نور، طراحی فضا)، عوامل صوتی (موسیقی ملایم)، روابط انسانی مثبت (ارتباط گرم معلم با دانش آموزان)، استفاده از روش های فعال تدریس (بازی، داستان، فعالیت های گروهی)، و فرصت بیان احساسات و ایده ها برای کودکان به رسمیت شناخته شده است. روش تحقیق به کار رفته در این مطالعه، توصیفی-تحلیلی با رویکرد ترکیبی (کمی و کیفی) است. جامعه آماری تحقیق را دانش آموزان دوره ابتدایی و معلمان مدارس دولتی و غیرانتفاعی در شهر تهران تشکیل داده اند. داده های کمی از طریق پرسشنامه استاندارد اضطراب تحصیلی و پرسشنامه سنجش انگیزه یادگیری جمع آوری شد. در کنار آن، برای بررسی عمیق تر دیدگاه معلمان و دانش آموزان، مصاحبه های نیمه ساختاریافته ای نیز انجام گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS در بخش کمی و کدگذاری مضمون در بخش کیفی صورت پذیرفت. یافته های این تحقیق نشان داد که محیط های آموزشی شاد به طور معناداری با کاهش سطح اضطراب تحصیلی دانش آموزان و افزایش انگیزه ی درونی آنان برای یادگیری رابطه دارند. بیش از ۸۰ درصد دانش آموزان شرکت کننده در پژوهش گزارش کردند که در محیط های بانشاط احساس آرامش، اعتمادبه نفس و علاقه بیشتری به یادگیری دارند. معلمان نیز اظهار داشتند که در چنین محیط هایی، سطح مشارکت دانش آموزان افزایش یافته، تعاملات مثبت بیشتر شده و جو کلاس صمیمی تر و پویاتر است. همچنین، نتایج نشان داد که دختران نسبت به پسران بیشتر تحت تاثیر جنبه های عاطفی محیط یادگیری قرار می گیرند و پاسخ مثبت تری به عوامل شادی بخش در کلاس نشان می دهند.در بخش کیفی تحقیق، مضامین متعددی همچون «نقش فضای فیزیکی رنگارنگ در آرام سازی دانش آموز»، «اهمیت رابطه عاطفی معلم-دانش آموز در تقویت انگیزه»، «اثر بازی و فعالیت های خلاقانه بر کاهش استرس کلاسی» و «ارزش ابراز احساسات در کلاس» استخراج شد. این یافته ها موید آن است که یادگیری صرفا فرآیندی شناختی نیست بلکه پیوندی جدایی ناپذیر با احساسات، هیجانات و تجربیات زیسته ی کودکان دارد.با توجه به نتایج به دست آمده، می توان گفت طراحی و مدیریت محیط یادگیری بانشاط در مدارس ابتدایی نه تنها از منظر زیبایی شناسی یا سرگرمی بلکه به عنوان یک راهبرد جدی آموزشی در بهبود کیفیت یادگیری و بهداشت روانی دانش آموزان قابل طرح است. بر این اساس، پیشنهادهایی همچون: بازنگری در طراحی فضاهای آموزشی، برگزاری دوره های آموزش شادی آفرینی برای معلمان، استفاده از فعالیت های هنری، بازی محور و داستان محور در آموزش و گنجاندن رویکردهای حمایتی عاطفی در ساختار برنامه درسی ارائه می گردد.در نهایت، پژوهش حاضر بر ضرورت توجه سیاست گذاران آموزشی، مدیران مدارس و خانواده ها به ابعاد عاطفی محیط یادگیری تاکید دارد؛ چرا که در دنیای پرتنش امروز، کودکان بیش از هر چیز به فضاهایی نیاز دارند که در آن احساس امنیت، شادی، احترام و مشارکت کنند. محیط یادگیری شاد نه تنها به یادگیری بهتر کمک می کند، بلکه کودکی شادتر و فردایی روشن تر را نوید می دهد.

کلیدواژه ها:

محیط یادگیری شاد ، اضطراب تحصیلی ، انگیزه ، آموزش ابتدایی ، یادگیری فعال ، عوامل عاطفی