طبیعت به مثابه کلاس درس : بررسی تاثیر محیط های باز بر تمرکز و خلاقیت کودکان از منظر میان رشته ای

این مطالعه با هدف بررسی تاثیر محیط های طبیعی باز بر ارتقای عملکرد شناختی دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان پاوه انجام شد. پژوهش حاضر از نوع مطالعات نیمه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را ۶۰ دانش آموز (۳۰ دختر و ۳۰ پسر) پایه سوم ابتدایی از مدارس شهرستان پاوه در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ تشکیل دادند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند.گروه آزمایش به مدت ۸ هفته متوالی، روزانه ۲ ساعت از برنامه درسی خود (به ویژه دروس علوم و هنر) را در محیط های طبیعی شامل باغ مدرسه، پارک های محلی و فضاهای سبز پیرامون مدرسه گذراندند. در مقابل، گروه کنترل به شیوه مرسوم در کلاس های معمولی آموزش دیدند. برای سنجش متغیرهای پژوهش، از آزمون استاندارد شده خلاقیت تورنس و پرسشنامه محقق ساخته سنجش توجه استفاده شد که پایایی آنها به ترتیب ۰.۸۷ و ۰.۹۱ به دست آمد.نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که تجربه یادگیری در محیط طبیعی تاثیر قابل توجهی بر بهبود شاخص های شناختی دانش آموزان داشته است. به طور مشخص مقایسه میانگین نمرات خلاقیت در گروه آزمایش که در پیش آزمون و پس آزمون به ثبت رسید که نشان دهنده رشد ۳۵ درصدی است. همچنین شاخص توجه و تمرکز دانش آموزان از ۶۲% به ۸۷% ارتقا یافت این تفاوت ها از نظر آماری معنادار بودند.یافته های کیفی پژوهش نیز حاکی از افزایش قابل ملاحظه مشارکت دانش آموزان در فعالیت های گروهی، رشد پرسشگری و کنجکاوی علمی، و کاهش چشمگیر رفتارهای بی قراری در محیط طبیعی بود. این نتایج با یافته های مطالعات بین المللی در زمینه تاثیر محیط های طبیعی بر عملکرد شناختی کودکان همسو می باشد.پژوهش حاضر با تاکید بر مزایای چشمگیر آموزش در محیط های طبیعی، پیشنهاد می کند که مدارس ابتدایی، به ویژه در مناطق دارای پتانسیل طبیعی مانند شهرستان پاوه، بازنگری اساسی در طراحی فضاهای آموزشی خود داشته باشند. تلفیق برنامه های درسی با محیط های طبیعی می تواند به عنوان یک راهبرد موثر در ارتقای کیفیت آموزش و پرورش کودکان مورد توجه قرار گیرد. این مطالعه گامی مهم در جهت بومی سازی پژوهش های بین المللی در زمینه آموزش طبیعت محور در ایران محسوب می شود

کلیدواژه ها:

یادگیری طبیعت محور ، محیط های باز آموزشی. ، تمرکز کودکان ، خلاقیت دانش آموزان ، روانشناسی محیطی