نقش هوش مصنوعی در شخصی سازی یادگیری در آموزش و پرورش

با گسترش روزافزون هوش مصنوعی (AI) در حوزه های مختلف از جمله آموزش، یکی از چالش های اساسی، فقدان چارچوب های تلفیقی و بومی شده ای است که ملاحظات فنی و اخلاقی را هم زمان در طراحی و پیاده سازی سیستم های آموزشی شخصی سازی شده مبتنی بر AI لحاظ کنند. پژوهش حاضر با هدف طراحی یک چارچوب مفهومی اخلاقی-فنی برای استقرار هوش مصنوعی در آموزش شخصی سازی شده در بستر نظام آموزشی ایران انجام شده است.روش پژوهش، کیفی و از نوع نظری-تحلیلی است. داده ها از طریق مرور نظام مند منابع علمی داخلی و بین المللی، اسناد سیاست گذاری و چارچوب های جهانی در حوزه اخلاق و فناوری AI گردآوری و با استفاده از تحلیل محتوای استقرایی کدگذاری شدند. بر اساس تحلیل مفهومی و مقایسه تطبیقی با چارچوب های موجود، مدل مفهومی پیشنهادی در دو سطح طراحی گردید: سطح نخست شامل چهار مولفه اخلاقی (عدالت، شفافیت، مسئولیت پذیری و حمایت از استقلال یادگیرنده) و سطح دوم مشتمل بر مولفه های فنی (گردآوری داده، تحلیل یادگیرنده، تصمیم گیری خودکار و بازخورد) است. تعامل این دو سطح در قالب یک مدل تلفیقی ترسیم شده است.یافته های پژوهش نشان می دهد که تلفیق ملاحظات اخلاقی با الزامات فنی در مراحل طراحی، توسعه و اجرای سیستم های آموزش شخصی سازی شده مبتنی بر AI، نه تنها موجب افزایش اثربخشی آموزشی، بلکه ضامن اعتمادپذیری و پذیرش اجتماعی این فناوری خواهد بود. نوآوری این پژوهش در ارائه نخستین چارچوب بومی و اخلاق محور در ایران برای این منظور است.

کلیدواژه ها:

هوش مصنوعی ، آموزش شخصی سازی شده ، چارچوب اخلاقی-فنی ، تحلیل مفهومی ، اخلاق فناوری ، عدالت آموزشی