نقش معلمان ادبیات در پرورش تفکر انتقادی از طریق متون ادبی

در دنیای پیچیده و پرچالش معاصر، نیاز به انسان هایی با قدرت تحلیل، استدلال منطقی، و توانایی تصمیم گیری آگاهانه بیش از هر زمان دیگری احساس می شود. یکی از موثرترین راهکارها برای دستیابی به این هدف، پرورش مهارت تفکر انتقادی در نظام آموزشی است. تفکر انتقادی به معنای توانایی فرد در تحلیل، ارزشیابی، و داوری درباره ی اطلاعات، باورها و ادعاهاست؛ مهارتی که در نظام های آموزشی پیشرو، به عنوان یکی از کلیدی ترین مولفه های تربیت شهروند مسئول و اندیشمند شناخته می شود.از سوی دیگر، متون ادبی به ویژه متون ادبیات فارسی به دلیل غنای زبانی، عمق مفهومی، و بازتاب اندیشه ها، باورها، و دغدغه های انسانی، بستری منحصربه فرد برای آموزش تفکر انتقادی فراهم می آورند. این متون امکان مواجهه ی مستقیم دانش آموزان با پیچیدگی های زندگی، تضادهای اخلاقی، و تنوع دیدگاه ها را مهیا می سازند و آنان را به تامل، پرسش گری، و تفسیر دعوت می کنند.در این میان، معلم ادبیات نقش کلیدی در هدایت این فرآیند ایفا می کند. شیوه ی تدریس، انتخاب و تحلیل متون، نوع پرسش هایی که در کلاس مطرح می شود، و ایجاد فضایی برای گفت وگو و تبادل نظر، همگی عواملی هستند که می توانند زمینه ساز پرورش یا تضعیف تفکر انتقادی باشند.هدف این مقاله بررسی نقش معلمان ادبیات در پرورش تفکر انتقادی دانش آموزان از طریق تحلیل متون ادبی است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر تحلیل محتوای متون درسی، منابع علمی، و نمونه هایی از روش های تدریس موثر بوده است. یافته ها نشان می دهد که استفاده ی هوشمندانه از متون ادبی، بهره گیری از روش های تعاملی، و توانمندی معلم در ایجاد فضای گفت وگوی آزاد و محترمانه، می تواند به شکل چشم گیری در رشد تفکر انتقادی دانش آموزان موثر باشد.در پایان، پیشنهاداتی برای ارتقای این نقش از جمله بازآموزی حرفه ای معلمان، تغییر در رویکردهای آموزشی، و بازنگری در محتوای درسی ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

تفکر انتقادی ، آموزش ادبیات فارسی ، معلمان ادبیات ، تحلیل متون ادبی ، روش های تدریس فعال