تنوع و فراوانی گیاهان چوبی جنگل داخل روشنه های تاج پوشش پس از وقوع طوفان

سابقه و هدف: آگاهی از تنوع و ساختار توده های جنگلی یک پیش نیاز اساسی برای درک و مدیریت اکوسیستم های طبیعی است. هدف پژوهش حاضر، آگاهی از ترکیب، فراوانی و تنوع گونه های چوبی داخل روشنه ها (حاصل از طوفان) و مقایسه آن با توده های شاهد (بدون وقوع طوفان) است. مواد و روش ها: بر این اساس، توده های جنگلی آمیخته با فراوانی و ترکیب متفاوت در سطح ۷ قطعه در ۱۵ تکرار، به روش کاملا تصادفی انتخاب شدند. منطقه مورد مطالعه، سری یک جنگل داراب کلا ساری، استان مازندران بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، روشنه ها در چهار طبقه از نظر مساحت: روشنه کوچک (کمتر از ۲۰۰ متر مربع)، متوسط (۲۰۰ تا ۵۰۰ متر مربع)، بزرگ (۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر مربع) و خیلی بزرگ (بیش از ۱۰۰۰ متر مربع) طبقه بندی شدند. در داخل هر روشنه، با استقرار ریزقطعات نمونه (۳×۳ متر) مشخصات تجدیدحیات و ارتفاع گونه های چوبی ثبت گردید. بررسی تنوع گونه های چوبی با استفاده از شاخص های تنوع گونه ای (سیمپسون، شانون-وینر و بریلوئین)، غنای گونه ای (مارگالف و منهنیک) و یکنواختی گونه ای (پیت و هیل) انجام شد.یافته ها: شانزده گونه چوبی در روشنه های حاصل از طوفان و منطقه شاهد شناسایی شد. بیشترین فراوانی تجدید حیات در داخل روشنه های حاصل از طوفان اتفاق افتاده است (۱۴۵۸±۲۴۹ داخل روشنه ها در مقابل ۸۷۹±۱۳۸ داخل توده شاهد برای نهال های با ارتفاع کمتر از ۵/۰ متر) و با افزایش مساحت روشنه، فراوانی آنها افزایش می یابد (۴۷۶۷-۵ نهال). نتایج نشان داد که شاخص های تنوع بین روشنه های به وجود آمده توسط طوفان و منطقه شاهد در گونه های چوبی کمتر از ۵/۰ متر ارتفاع، اختلاف معنی داری ندارند و در ارتفاع بیشتر از ۵/۰ متر این شاخص ها در هر دو منطقه به طور معنی داری افزایش یافتند. در بین شاخص های تنوع، سیمپسون از مقادیر بیشتری برخوردار بود (۹۶۵/۰ داخل روشنه در مقابل ۹۷۵/۰ توده شاهد). شاخص پیت در داخل روشنه (۱۰۰/۰) و در منطقه شاهد (۱۳۰/۰) کمترین مقدار را در بین شاخص های یکنواختی نشان داد. نتیجه گیری: بلایای طبیعی، از جمله طوفان ها، پدیده هایی هستند که علل آنها به خوبی درک می شود اما وقوع آنها معمولا غیرقابل پیش بینی است. طوفان ها می توانند خسارت زیادی به توده های جنگلی وارد کنند و تعداد دفعات وقوع خسارت با شدت آنها متناسب است. نتایج این تحقیق نشان داد که وقوع طوفان می تواند بر ساختار توده و مشخصه های پوشش گیاهی تاثیر معنی داری داشته باشد. در میان عوامل آشفتگی و خسارت های وارده بر توده های جنگلی در منطقه داراب کلا ساری، می توان گفت که وقوع باد و طوفان از مهمترین فاکتورهایی هستند که اکوسیستم جنگل را تحت تاثیر خود قرار می دهند. ترکیبی از شدت باد و ویژگی های جامعه پیش از طوفان ممکن است نقش مهمی در تعیین پویایی تنوع درختان داشته باشد چرا که بلافاصله پس از طوفان، مرگ و میر درخت زیاد است و باعث تغییر در ترکیب و تنوع گیاهی می شود. با توجه به وجود توده های آمیخته پهن برگ در منطقه داراب کلا ساری، پیشنهاد می شود توجه بیشتری به گونه های چوبی با ریشه عمیق، نسبت متناسب طول تاج به طول تنه و همچنین مقاوم در برابر بادهای شدید داشت.

کلیدواژه ها:

ساختار توده ، تجدید حیات ، توده شاهد ، آشفتگی طبیعی ، جنگل های هیرکانی