گویش سیستانی متقدم: واج شناسی تاریخی و واژه نامه

گویش سیستانی یکی از گویش های زبان فارسی و جزو گویش های ایرانی نو است که در جنوب شرق ایران، در شمال استان سیستان و بلوچستان و در ولایت های نیمروز و فراه کشور افغانستان و برخی دیگر از مناطق ایران متداول است. به طور کلی، هر یک از گویش های ایرانی نو دارای گونه کهنی هستند که این گونه های کهن بعضا در خلال متون کهن فارسی و به عنوان مواد گویشی دیده می شوند. برای گویش سیستانی نیز می توان دو گونه متقدم و متاخر (معاصر) را در نظر گرفت. از ناحیه سیستان در دوران اسلامی کتاب هایی شناخته شده است که حاوی مواد گویشی متعلق به گویش سیستانی متقدم هستند. در این پژوهش، نخست سیستان و گویش سیستانی معرفی شده است و سپس متون مربوط به حوزه سیستان شناسانده شده اند. در ادامه، با بررسی مواد گویشی ای که از خلال این متون و منابع به دست آمده، نخست به واج شناسی تاریخی این گویش و تحولات آوایی آن پرداخته شده و سپس لغات مستخرج از این متون گردآوری شده و در قالب واژه نامه ای تفصیلی همراه با توضیحات آواشناختی، ریشه شناختی، صرفی و تطبیقی با فارسی و گویش سیستانی معاصر نشان داده شده اند. نتیجه این پژوهش اولا گردآوری تعداد معتنابهی از واژه های گویش سیستانی متقدم است و دیگر بررسی آواشناختی این گویش. همچنین مشخص می گردد که این گویش از نظر رده بندی جزو زبان های ایرانی نو جنوب غربی قرار می گیرد و قرابت های فراوانی با زبان متون فارسی یهودی و پازند، به عنوان متونی متعلق به گویش جنوبی فارسی نو، دارد.

کلیدواژه ها:

سیستان ، گویش سیستانی ، گویش شناسی تاریخی ، واج شناسی تاریخی