بررسی نظام مهندسی تصویر در نقاشی ساختن کاخ خورنق (نسخه خمسه نظامی ۸۹۸ق)

نقاشان ایرانی با استفاده از قوانین هندسی مانند تناسبات چندضلعی های منتظم و نسبت های طلایی، به نحوی ماهرانه توانسته اند روابط پیچیده ای میان فرم و فضا ایجاد کنند. این زبان پیچیده و چندلایه به عنوان ابزاری برای ایجاد تعادل و نظم بصری در نقاشی به کار می رود. از این رو، به نظر می رسد که هندسه، به عنوان یک عنصر هویت پرداز، زمینه ساز کیفیتی منحصربه فرد در نقاشی ایرانی شده است. از نمونه های جالب توجه، نقاشی کاخ خورنق است که با تکیه بر اصول و ضوابط معین هندسی صورت گرفته است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی موردی و با فنون جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای تلاش می کند به بررسی نظام مهندسی تصویر در نقاشی ساختن کاخ خورنق بپردازد. بدین منظور سوال های اصلی پژوهش عبارت اند از: تناسبات هندسی در نقاشی کاخ خورنق کدام است؟ آیا نقاش از هندسه به صورت هدفمند و در جهت روایت مضمون اثر استفاده نموده است؟ حاصل تطبیق و نتیجه بررسی ها نشان می دهد: ۱. هنرمند در نقاشی ساختن کاخ خورنق، سازمانی دقیقا محاسبه شده از عناصر هندسی و نظامی از روابط خطی و فرمی را کشف و آن را در جهت روایت مضمون نقاشی استفاده نموده است. ۲. نقاش در جانمایی عناصر سازنده اثر از فن خط کشی سنتی و تناسبات ریاضی و روابط عددی استفاده نموده است. ۳. اندازه پیکره های اصلی نقاشی (بنایان و معماران)، نظام به هم پیوسته کاملا هماهنگی را ایجاد کرده است که در آن ابعاد هر پیکره با اندازه اقطار نقوش هندسی مرتبط با آن مطابقت دارد.

کلیدواژه ها:

هندسه ، نقاشی ایرانی ، خمسه نظامی ، ساختن کاخ خورنق ، خط کشی سنتی