تعلیق مشروطیت در دام استثناء؛ بازخوانی انتقادی بسترهای رویدادی و نهادی تعلیق مشروطیت در ایران معاصر

ایرانیان، در شکل دهی به نظام سیاسی مدرن، تلاش های زیادی انجام دادند تا قدرت را محدود و قانونی سازند؛ اما در مشروطه سازی با شکست مواجه بوده اند. با وقوع انقلاب مشروطیت و تدوین قانون اساسی، چنین انتظار می رفت که دولت و حکومت در ایران «کنستیتوسیونل» گردد؛ ولی دشواره ی بنیادین سیاست ایران معاصر یعنی مشروطه سازی قدرت همچنان حل ناشده باقی ماند و به سمت استثناء و تعلیق سوق پیدا کرد که نتیجه ای جز «استبداد منور» نداشت. سازوکار های دموکراتیک، با حاکم شدن «وضعیت استثناء» به حاشیه رفت و دچار «تعلیق» شد. نگارنده، ضمن بهره گیری از دستگاه مفهومی «وضعیت استثناء» به منظور واکاوی دشواره ی «تعلیق مشروطیت» در تاریخ معاصر ایران تلاش کرده تا به این پرسش بنیادین پاسخ دهد که کدام مولفه های رویدادی و نهادی، سبب ساز تعلیق مشروطیت و چیرگی وضعیت استثناء، در پایان قاجار و سلطنت پهلوی اول گردید. با کاربست روش تبیین تاریخی، فرضیه پژوهش، بررسی و چنین یافت شد که مشروطه سازی قدرت سیاسی، به دلیل: ۱. فقدان پیش زمینه های اندیشه ای و فرهنگی در جامعه ایرانی؛ ۲. تلنبارشدن رویدادهای بحران ساز و معلق کننده ی مشروطیت اعم از رویدادهای داخلی و خارجی؛ و ۳. آماده نبودن بسترهای نهادی، در دام استثناء افتاد و به تعلیق کشانده شد.

کلیدواژه ها:

ایران معاصر ، استثناء ، بسترهای نهادی و رویدادی ، تعلیق ، مشروطیت