امکان یا عدم امکان حرمت تجری از منظر اصولیون متاخر

موضوع تجری به عنوان یکی از مباحث پرکاربرد و چالش برانگیز در حیطه حقوق موضوعه، فقه و حتی کلام اسلامی در آثار بسیاری از علماء مورد بررسی قرار گرفته است. لیکن با عدم عنایت به عدم تحقق فعل گناه و جرم مقصود فاعل، از جهت شمول آثار اخروی و دنیوی ارتکاب جرم، محل اختلاف و نزاع علمی قرار گرفته است. بحث قبح شناسی تجری از باب قائل شدن به حرمت عقلی و عقاب اخروی و مجازات دنیوی بسیار تعیین کننده است، زیرا مطابق با قواعد عقلی و شرعی می توان از این حکم عقلی به حکم شرعی نیز دست یافت. در اصول فقه مباحث زیادی درباره تجری مطرح و محل بحث و اختلاف است: اول اینکه آیا تجری یک مسئله اصولی است یا فقهی و یا کلامی؟ دیگر اینکه آیا تجری عنوانی است به معنای عزم بر گناه و تصمیم بر مخالفت با مولی همراه با عملی که گناه به شمار می رود یا عنوان منطبق بر فعل خارجی است که در نتیجه از افعال جوارحی محسوب می شود؟ به عبارت دیگر قبح تجری فعلی است یا فاعلی؟ دیگر اینکه آیا متجری مستحق عقاب است؟ نظریات علما در این باب بسیار متفاوت است هرچند در مواردی هم با یکدیگر اتفاق نظر دارند. در این مقاله، به سوال اصلی درباره این که نیت انجام گناه و قصد معصیت در حرمت فعلی که به واقع اصابت نکرده است موثر است؟ می پردازیم و هدف از این تحقیق پاسخ به این پرسش در ضمن طرح دو دیدگاه مختلف در این زمینه است.

کلیدواژه ها:

تجری ، متجری ، حرمت ، عقوبت ، قبح فاعلی