ارزیابی میزان تولید غلات در معرض خشکی ناشی از تغییرات اقلیمی در ایران

کشاورزی به عنوان یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی و اجتماعی در ایران همواره تحت تاثیر شرایط آب وهوایی، منابع آب و مدیریت مزرعه قرار داشته است. افزایش بهره وری و بهبود مدیریت منابع در تولید محصولات زراعی می تواند به توسعه پایدار کشاورزی و امنیت غذایی کمک کند. هدف این پژوهش بررسی این مورد است که چه میزان از تولید گندم، جو و ذرت در کشور به تفکیک کشت های آبی و دیم تحت تاثیر چه شدتی از خشکی اقلیمی (برمبنای مجموعه مدل های برونداد اقلیمی سری ششم: CMIP۶) قرار خواهد گرفت. این پژوهش با استفاده از میزان تولید محصولات گندم، جو و ذرت به تفکیک کشت های آبی و دیم در استان های کشور طی سال های ۱۳۷۱ تا ۱۴۰۲ که توسط سازمان جهاد کشاورزی ارائه شده، انجام شده است. برای بررسی تغییرات خشکی تحت تاثیر سناریوهای اقلیمی، داده های اقلیمی از پایگاه NEX-GDDP دریافت و شاخص خشکی دومارتن مبنا بوده است. بر اساس نتایج مشخص شد که میزان تولید گندم، جو و ذرت دیم که طی سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۴ (دوره پایه) تحت شرایط اقلیمی نیمه خشک تا خیلی خشک قرار داشتند، به ترتیب حدود ۲۰۷۶، ۴۳۴ و ۱۵ هزار تن است که با گسترش شرایط خشکی در کشور طی دوره آتی و تحت سناریوی SSP۲ به ۳۳۳۳، ۶۹۳ و ۱۶ هزار تن و تحت سناریوی SSP۵ به ۳۵۵۸، ۸۴۲ و ۱۶ هزار تن افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین میزان تولید گندم، جو و ذرت آبی در معرض شرایط اقلیمی نیمه خشک تا خیلی خشک در ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۴ (دوره پایه) به ترتیب ۶۲۴۰، ۱۶۸۳ و ۵۸۴۲ هزار تن، تحت سناریوی اقلیمی SSP۲ حدود ۷۱۲۶، ۱۷۵۷ و ۶۲۵۳ هزار تن و تحت سناریوی SSP۵ به ترتیب حدود ۷۳۴۸، ۱۷۸۰ و ۶۳۲۴ هزار تن تخمین زده شده است. بر اساس نتایج مشخص شد که شرایط اقلیمی در کشور و به ویژه در مناطق مرکزی، جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی کشور به سمت خشک تر شدن پیش می رود؛ بنابراین، برنامه ریزی و سیاست گذاری های هوشمندانه، استفاده از فناوری های نوین و بهبود مدیریت منابع آب وخاک می تواند به کاهش اثرات منفی ناشی از این تغییرات و سازگاری بهتر با شرایط جدید کمک کند. توجه به این مسائل و اجرای راهکارهای موثر از اهمیت زیادی به منظور رسیدن به پایداری در بخش کشاورزی برخوردار است.

کلیدواژه ها:

Climate Change ، Aridity ، Cereal Production ، De Martonne Aridity Index ، تغییر اقلیم ، خشکی ، تولید غلات ، شاخص خشکی دومارتن