تاثیر الگوی توزیع زمانی شدت بارندگی بر رواناب و هدررفت خاک در دامنه ای شیب دار در منطقه نیمه خشک

الگوی توزیع زمانی بارندگی می تواند در تولید رواناب و هدررفت خاک طی بارندگی نقش ایفا کند. در این پژوهش چهار الگوی بارندگی یکنواخت، پیش افتاده، بینابین و دیرکرده بررسی شدند. مقدار بارندگی در همه الگوهای بارندگی ۲۰ میلی متر بود. در الگوی بارندگی یکنواخت، شدت بارندگی (۲۰ میلی متر بر ساعت) ثابت بود و در الگوهای بارندگی غیریکنواخت، بیشترین شدت (۴۰ میلی متر بر ساعت) در دوره ۱۵ دقیقه اعمال شد. آزمایش ها در کرت هایی به ابعاد ۶۰ سانتی متر در ۸۰ سانتی متر در دامنه ای با شیب ۹ درصد در سه تکرار انجام گرفت. الگوهای بارندگی در پنج رخداد با فاصله یک هفته بر کرت ها اعمال شدند. نتایج نشان داد که تفاوتی معنی دار بین الگوهای بارندگی از نظر رواناب و هدررفت خاک وجود دارد (۰/۰۱ >p). این تفاوت به دلیل تخریب ساختمان خاک سطحی و کاهش نفوذپذیری خاک به ویژه در زمان اوج شدت بارندگی (۴۰ میلی متر بر ساعت) بود. بیشترین مقدار رواناب در باران دیرکرده (۳/۴۳ میلی متر) و بیشترین مقدار هدررفت خاک (۶۱/۴۷ گرم بر مترمربع) در باران بینابین رخ داد که دلیل آن وقوع اوج شدت بارندگی در اواخر بارندگی و نقش موثر آن در تخریب بیشتر ساختمان خاک و کاهش شدت نفوذ بود. بررسی تغییرات رواناب و رسوب در رخدادهای بارندگی نشان داد که روند هدررفت خاک در الگوی بارندگی یکنواخت همسو با روند تولید رواناب است؛ درحالی که در سایر الگوها تغییرات هدررفت خاک از تغییرات رواناب پیروی نکرد. این نتایج نشان می دهد که در الگوهای بارندگی غیریکنواخت، در کنار مقدار تولید رواناب، دردسترس بودن ذرات فرسایش پذیر نیز عامل موثر در هدررفت خاک است. نتایج این پژوهش ضرورت آگاهی از الگوی توزیع بارندگی و تغییرات رخداد به رخداد آن را برای پیش بینی دقیق فرسایش خاک در منطقه نیمه خشک آشکار می کند.

کلیدواژه ها:

Rainfall pattern ، Simulated rainfall ، Runoff ، Erosion plot ، Soil loss ، الگوی بارندگی ، باران شبیه سازی شده ، رواناب ، کرت فرسایشی ، هدررفت خاک