دو حرف اضافه پیاپی (یک ویژگی نادر دستوری در <i/>شاهنامه و چند متن دیگر)

در شاهنامه و بعضی متون فارسی گونه خاصی از کاربرد حرف اضافه و متمم دیده می شود که در پژوهش های مربوط به دستور تاریخی، سبک شناسی و تاریخ زبان فارسی به صورت کامل و دقیق مورد توجه قرار نگرفته است. این ویژگی آمدن دو حرف اضافه پیاپی پیش از یک متمم در قالب الگوی حرف اضافه + حرف اضافه + متمم است. در حدود بررسی های انجام گرفته شش حرف اضافه متوالی «با بر»، «بر به»، «در اندر»، در به» و «ز در» به این شکل استعمال شده است، که از میان آنها دو حرف «بر با» و «ز در»، به دلیل داشتن یک شاهد، باید با تردید و احتیاط تلقی شود. هدف اصلی از این نوع کاربرد تاکید و تقویت معنای حروف اضافه بوده، که در شواهد متاخرتر، به وسیله ای برای تکمیل وزن ابیات نیز تبدیل شده است. نمونه های استفاده از دو حرف اضافه پیاپی از سده پنجم تا روزگار معاصر در متون وجود دارد و بیشترین گواهی های آن هم از حرف «بر به» و در شعر یغمای جندقی است. سابقه این قاعده نحوی به زبان و متون پهلوی می رسد و در تصحیح و شرح آثار منظوم و منثور فارسی حتما باید به آن توجه کرد.

کلیدواژه ها:

حرف اضافه ، متمم ، دستور تاریخی ، شاهنامه ، متون فارسی