یک رساله دینی با زبان فارسی در قرن هشتم در آناتولی (رساله اسئله و اجوبه در علم تفسیر و حدیث اثر جما‎ل الدین آق سرایی)

رساله اسئله و اجوبه را جمال الدین محمد آق سرایی (متوفی پیش از ۸۰۰ هجری) ، ادیب ، مفسر و عالم عثمانی، در قرن هشتم، به زبان فارسی تالیف کرده است. جمال الدین آق سرایی از مردم آق سرا ، واقع در آناتولی ، و در شمار عالمان دینی و عقلی در روزگار مراد یکم عثمانی (حکومت ۷۶۱-۷۹۱ق) بود. چنان که در مقدمه این رساله آمده است... وی آن را به اشارت «سیف الدوله الحاج شاذکلدی پاشا» حاکم اماسیه (۷۸۳م) به زبان پارسی نوشته است تا برای اهل دیار عثمانی نافع‎تر و موثرتر باشد. از این عبارت برمی‎آید که آثار تالیفی علمی در آن زمان به زبان عربی بوده است. همچنین نشان از آن دارد که مردم آن دیار در زمان تحریر رساله به زبان پارسی سخن می‎گفته اند و این زبان در آن منطقه و در میان عموم یا گروهی از مردم رواج داشته است. رساله اسئله و اجوبه پس از مقدمه ای مختصر ، در دو باب تالیف شده است؛ باب اول در علم تفسیر و باب دوم در علم حدیث. مولف، که خود مدرس علوم دینی بوده است، سوالاتی را مطرح می‎کند و بدانها پاسخ می‎گوید. نثر این رساله سلیس و روان است و در آن، مسائل و دقایق تفسیری و حدیثی، با بیانی عالمانه و زبانی ادیبانه، طرح و واکاوی شده است.

کلیدواژه ها:

اسئله و اجوبه فی علم التفسیر و الحدیث ، جمال الدین آق سرایی ، آق سرا ، آناتولی ، زبان فارسی ، قرن هشتم