تدقیقات ابن کمال پاشا (۸۷۳-۹۴۰ق) در زبان و شعر فارسی براساس رساله های یاییه و قافیه

کمال پاشازاده در زمره دانشمندان و ادبایی است که در تعامل و پیوند زبانی و ادبی بین دو قلمرو ایران و عثمانی نقش بزرگی داشته است. در این تحقیق که به روش اسنادی  تحلیلی انجام شده، بر دو اثر دیده‎نشده ابن کمال پاشا  چه در ایران چه در آناتولی یا دیگر قلمروها  تمرکز شده است. وی به جهت پرداختن به قواعد زبان و ظرایف واژگان و شعر فارسی پیشگام و سرشناس است. این دو اثر، رساله یاییه (در انواع یاء فارسی) و رساله قافیه (در علم قافیه)، به صورت نسخه خطی و به زبان ترکی عثمانی و مشتمل بر آرا و نکات شایان تاملی در باب قوافی، معانی و کاربردهای سازه‎های فارسی است که با رویکردی تطبیقی بین زبان های سه‎گانه (فارسی، ترکی، عربی) بیان شده است. آرای ابن ‎کمال درباره انواع یاء فارسی و معانی آن تفاوت‎ها و تشابه هایی با آرای معاصرانش دارد. وی  درباره یاء فارسی به انواعی چون یاء تعلیق، مآل، نفی و افراد قائل بوده و با استدلال‎های زبانی و منطقی وجود یاء در معانی مصدری و تمنایی را رد کرده است. همچنین در باب قافیه و تعاریف اصطلاحات مربوط به آن، مثل حرف روی یا انواع و عیوب آن، به شیوه‎ای تطبیقی برخی آراء قدما و به‎ویژه رساله قافیه جامی را نقد کرده است.

کلیدواژه ها:

ابن کمال پاشا ، کمال ‎پاشازاده ، رساله یاییه ، رساله قافیه ، پیوند زبانی ایران و عثمانی