معرفی تاریخی ناشناخته از خاندان مغول: شجرهالاتراک

دوره مغول و حکمرانی جانشینان چنگیزخان از مهم ترین ادوار تاریخ ایران است، عصری که دست کم تا پایان حکومت تیموریان به درازا کشید. در این دوره، نوشتن کتاب های تاریخی اهمیت پیدا کرد و آثار متعددی در این زمینه به رشته تحریر در آمد. در تحقیق حاضر، که به روش توصیفی، از نوع تحلیل محتوای کیفی و سندپژوهی، با استفاده از ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، انجام گرفته، یکی از این آثار معرفی شده است و آن کتاب شجرهالاتراک است. این کتاب گزیده ای از کتابی مفقود منسوب به الغ بیک تیموری موسوم به الوس اربعه چنگیزی است که ظاهرا میان ۹۸۰ و ۱۰۰۰ ق نوشته شده. نویسنده اثر معلوم نیست، ولی مذهب و موطن وی به احتمال زیاد سنی شافعی و سمرقند است. در کتاب، نویسنده سعی دارد اثر خود را موثق نشان دهد و بر همین اساس، به غیر از منابع بی شمار فرعی مذکور و غیرمذکور، از دو کتاب ظفرنامه یزدی (در نثر) و چنگیزنامه (یا شهنامه) کاشانی (در نظم)، به عنوان اصلی ترین مآخذ کتاب، بسیار استفاده می کند. نام کتاب هم شجرهالاتراک ذکر شده و هم الوس اربعه. نویسنده اثر کتاب منبع خود را نیز هم شجرهالاتراک نامیده هم الوس اربعه. ظاهرا از کتاب منسوب به الغ بیک چند تحریر موجود بوده و نویسنده کتاب شجرهالاتراک، که از آن اقتباس می کرده، چند نسخه از آن را پیش روی خود داشته است. اینکه خود الغ بیک تاریخ نوشته باشد بر مبنای دو اصل وجود نداشتن سندی صریح، جز اشاره گذرای خواندمیر، و مشهور نبودن الغ بیک در تاریخ نویسی و ادبیات از اساس غلط است.

کلیدواژه ها:

الغ بیک ، الوس اربعه چنگیزی ، شجرهالاتراک ، تصحیح ، تواریخ مغول