تاریخ انگاره اذان و اقامه در روایات کتاب الصلاه در کتب اربعه حدیثی متقدمان امامیه

به علت تفاوت هایی که در تعداد روایت های مربوط به اذان و اقامه در کتب اربعه و متن های آن ها و همچنین عنوان های باب های مربوطه دیده شد بررسی آن ها برای تعیین کیفیت تغییرات، در طی زمان ضروری به نظر رسید. محل تعلیم اذان و اقامه به پیامبر و آغاز آن، فصول و شهادات، قصر، قرائت، وضوء، تثویب، فاصله و دعا برخی از موضوع های این روایت ها هستند. با شمارش روایت ها، معلوم شد که ۵۲ سال بعد از کلینی، ۳۵ روایت مربوط به اذان و اقامه در الکافی، به ۵۰ روایت در الفقیه فزونی یافته است؛ سپس ۷۹ سال بعد از الفقیه، به ۷۲ روایت در التهذیب افزایش یافته است. همچنین شاهد افزایش متن روایت ها و موضوع های بیشتری درباره اذان و اقامه در کتب اربعه، یکی پس از دیگری هستیم. اما در الاستبصار به علت پرداختن به روایات متناقض، تنها با افزایش عنوان های باب ها مواجه هستیم هرچند تعداد روایت ها در این مورد کمتر شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی در پی یافتن نوع تطورات در روایات اذان و اقامه در کتب اربعه، دریافت که در گذر زمان از کلینی تا طوسی، طی صد و سی و یک سال روایات مورد نظر پیوسته در حال توسعه بوده است. در ضمن یافته شد که در کتب اربعه شهادت ثالثه جزء اذان و اقامه ذکر نشده؛ ولی عبارت «حی علی خیر العمل» از فصول اذان و اقامه شمرده شده است. تثویب در روایات کلینی و صدوق رد شده ولی طوسی پذیرش تثویب را در روایات، حمل بر تقیه کرده است.

کلیدواژه ها:

تاریخ انگاره ، اذان و اقامه ، کتب اربعه حدیثی امامیه ، شهادت ثالثه ، تثویب ، توسعه