کیفرگذاری ترک فعل اشخاص بدون وظیفه در موارد منتهی به قتل و جرح

یکی از مباحث چالش برانگیز در حقوق کیفری و فقه اسلامی، مسئله ترک فعل و مسئولیت کیفری ناشی از آن است، به ویژه در مواردی که ترک فعل به قتل یا جرح منتهی می شود. پرسش اصلی این است که آیا ترک فعل، بدون وجود تکلیف یا تعهد شرعی و قانونی، می تواند به عنوان جرم تلقی شود و مستوجب مجازات باشد یا خیر؟ این مسئله با توجه به تفاوت های موجود میان فعل و ترک فعل و شرایط احراز مسئولیت کیفری، اهمیت بسیاری دارد. ضرورت بررسی این مسئله از آنجا ناشی می شود که عدم وضوح در تعیین حدود مسئولیت کیفری در ترک فعل، می تواند به صدور احکام ناعادلانه یا خالی ماندن برخی جنبه های نظام حقوقی از پاسخگویی منجر شود. همچنین، فهم درست مقومات مسئولیت کیفری در ترک فعل، به بهبود نظام عدالت کیفری و تعیین دقیق موارد استثناء کمک می کند. روش تحقیق در این پژوهش مبتنی بر تحلیل نظری و تطبیقی است که با بررسی منابع فقهی و حقوقی، مفهوم ترک فعل، مقومات مسئولیت کیفری (مباشرت، سببیت و علیت) و استثنائات احتمالی آن مورد تحلیل قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که: ۱) ترک فعل بدون وجود تعهد خاص شرعی یا قانونی جرم نیست؛ ۲) در موارد ترک فعل، مقومات مباشرت، سببیت و علیت وجود ندارد و جرم به تارک فعل مستند نمی شود؛ ۳) هرچند تارک فعل در برخی موارد گناهکار و عاصی تلقی می شود، اما بر اساس اشکالات وارده بر قاعده «التعزیر فی کل قبیح»، نمی توان او را مجرم دانست؛ بنابراین، برای جرم انگاری ترک فعل، وجود تعهد قانونی یا شرعی ضروری است.

کلیدواژه ها:

ترک فعل ، مسئولیت کیفری ، مباشرت ، سببیت ، تعهد قانونی ، تعزیر