طراحی مدل بهینه سازی دوهدفه شبکه سرد و سبز زنجیره تامین چندمحصولی، چندسطحی و چند دوره ای دارو با در نظرگرفتن ارزش زمانی پول و واردات دارویی

مقدمه و اهداف: با توجه به ویژگی ­های خاص محصولات دارویی مثل نیمه عمر مشخص، لزوم رعایت کنترل­ های دمایی، حفظ ایمنی داروها در تمام مراحل، انطباق با مقررات و استانداردهای بین ­المللی و ارائه بهترین سطح خدمت ­رسانی به مصرف­ کنندگان، زنجیره تامین دارو از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. امروزه در کشورهای در حال توسعه، معضلاتی که در تولید، نگهداری، واردات و توزیع دارو وجود دارد، باعث کاهش پایداری و افزایش هزینه ­های شبکه زنجیره تامین و توزیع دارو شده ­است. پایداری که به دنبال پاسخگویی به نیازهای اقتصادی و اجتماعی امروز بدون به مخاطره انداختن محیط زیست و نیازمندی های نسل آینده است، به صورت مفهومی متشکل از سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست­ محیطی تعریف می­ شود. روش ها: این مطالعه، با توسعه یک مدل بهینه سازی دوهدفه عدد صحیح؛ ضمن ادغام فاکتورهای واردات، ارزش زمانی پول  و الزامات کنترل دمایی، بهره ­وری عملیاتی و پایداری اقتصادی و زیست محیطی شبکه دارویی را تضمین می­ نماید. به عبارت دیگر، با هم افزایی بین لجستیک زنجیره سرد و اصول سبز، در عین حفظ کیفیت و یکپارچگی دارو های حساس به دما، به دنبال به حداقل رساندن هزینه ­ها و اثرات زیست محیطی است. هم­چنین با در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی ارزش زمانی پول، چالش ­ها و پیچیدگی ­های ذاتی واردات بین ­المللی محصولات دارویی، به اتخاذ تصمیمات مقرون­ به­ صرفه اقتصادی و امکان­ سنجی مالی دقیق ­تر در طول زمان کمک می ­کند. در واقع، مطالعه حاضر با هدف دستیابی به تعادلی هماهنگ میان تعالی عملیاتی، دوام اقتصادی و شیوه های پایدار، مدیران و ذینفعان این صنعت را در جهت یابی چالش های چندوجهی توزیع جهانی دارو یاری می­ نماید.یافته ها: پس از حل مدل به کمک نرم ­افزار گمز و روش معیار جامع، با استفاده از مثال­ های عددی، مشخص شده است که (الف) واردات دارو، بیشترین نقش را در ایجاد هزینه برای شبکه سرد و سبز آن ایفا می­ کند. توجه به این نکته ضروری است که اگرچه داروهای تولید داخل قیمت پایین ­تری نسبت به نمونه وارداتی آن دارند، اما کیفیت و تاثیر آن­ها بر درمان نیز به مراتب پایین ­تر است و همین مساله باعث اقبال بیشتر داروهای وارداتی در میان مردم شده ­است. علاوه بر این، از آن­جایی که حتی تولید محصولات دارویی نیز وابسته به واردات مواد اولیه می ­باشد و الزامات قانونی نظیر محدودیت قیمتی، سد راه تولیدکنندگان است، به نظر می ­رسد که تجدیدنظر در الزامات، قوانین و مقررات موجود و هم­چنین بهبود تکنولوژی­ های تولید در بلندمدت می­تواند هزینه ­های زنجیره را تا حدود زیادی کاهش دهد؛ اگرچه ممکن است که در کوتاه­ مدت برای شبکه هزینه­ هایی به همراه داشته باشد؛ (ب) رعایت کنترل­ های دمایی که امری اجتناب ناپذیر در طول عملیات زنجیره محصول استراتژیکی مثل دارو است، قطعا منجر به افزایش هزینه ­های آن و گرم ­تر شدن زمین خواهدشد و لازم است تا تصمیم­ گیرندگان این صنعت، در کوتاه ­مدت هزینه­ های کافی و اقدامات مناسب در مسیر بهبود تکنولوژی­ های نگهداری و نظارت مستمر بر سلامت و کیفیت وسایل یخچال دار را انجام دهند تا در بلندمدت از مزایای بیشتری برخوردار گردند؛ (ج) حمل­ نقل، در عین حال که کوچک­ ترین بخش از هزینه ­ها را تشکیل می­دهد، موثرترین عملیات شبکه در گرم­تر شدن زمین محسوب می ­شود. این مساله بیش از آنکه متاثر از کیفیت، سلامت و ظرفیت وسایل نقلیه باشد در نتیجه عدم مدیریت صحیح عرضه و تقاضا و مدیریت نادرست موجودی، حاصل شده­ است؛ (د) از طرف دیگر، نتایج حاکی از آن است که ارزش زمانی پول و مسائلی مثل تورم، نوسانات نرخ ارز و تحریم اگرچه در کوتاه ­مدت و میان­ مدت دربردارنده هزینه بیشتر برای زنجیره خواهد بود، اما در بلندمدت نقش تعیین­ کننده نخواهد داشت. نتیجه گیری: در واقع مدل دو هدفه فوق نشان می­ دهد که بهبود عملکرد اقتصادی و زیست محیطی در بلندمدت و تحقق مدیریت پایدار زنجیره تامین دارو، به واسطه تجدیدنظر در الزامات قانونی و استراتژی­ های تولید، مدیریت صحیح عرضه و تقاضا و مدیریت مناسب موجودی قابل دستیابی است.

کلیدواژه ها:

زنجیره تامین دارو ، پایداری ، زنجیره تامین سرد ، زنجیره تامین سبز ، ارزش زمانی پول ، واردات دارو ، بهینه سازی چندهدفه عدد صحیح