جمع آوری منابع ژنتیکی شبدرشیرین ایران به منظور حفاظت و بهره برداری

چکیده مبسوط مقدمه: وجود تنوع در گیاهان زراعی برای کشت و زرع از جمله علوفه یکی از راه کارها جهت نیل به کشاورزی پایدار است. از آنجا که شبدر شیرین (Melilotus spp) یکی از گیاهان علوفه ای با عملکرد مناسب برای کاشت در مزارع و به ویژه زمین های حاشیه ای است، لذا جمع آوری و ارزیابی این ژرم پلاسم اولین گام موثر در حفاظت و بهره برداری از این گیاه در داخل کشور است. تا قبل از این تحقیق، تعداد محدودی از منابع ژنتیکی این جنس در کشور جمع آوری شده است. مواد و روش­ها: در این تحقیق با استفاده از دستورالعمل های استاندارد در طی دو سال با مراجعه به محل های پراکنش نمونه ها در طبیعت، ژرم پلاسم شبدرشیرین موجود در ایران جمع آوری شد. همچنین ۲۶ مشخصه محل جمع آوری یادداشت گردید. آماره های توصیفی این مشخصه ها برآورد گردید. ژرم پلاسم های جمع آوری شده برای دو سال در مزرعه کشت شدند تا با استفاده از منابع موجود گونه و دوره زندگی آنها مشخص شود. بذر ژرم پلاسم های جمع آوری شده برای استفاده های بعدی در شرایط کوتاه مدت (C° ۴-۲) و بلند مدت (C° ۱۸-) حفاظت شدند. یافته ها: مجموعا ۲۵۸ نمونه ژنتیکی جمع آوری شد. نمونه ها از ارتفاع ۱۱- متر از سطح دریا در بابلسر تا ۳۰۹۰ متری در نور آباد لرستان پراکنش داشتند. ژرم پلاسم های جمع آوری شده بطور عمده از مناطق غیرشور جمع آوری شدند ولی هشت نمونه از مناطقی با شوری متوسط تا بالا جمع آوری گردید. M. albus،M. officinalis و M. indicus به ترتیب با ۲۱، ۲۰۱ و ۳۶ نمونه ژنتیکی در مجموعه شناسایی شدند. در این تحقیق گونه های M. sulcatus و M. dentatus که در تحقیقات قبلی برای ایران در منابع گیاه شناسی ذکر شده بود، با مراجعه به آدرس های ذکر شده در منابع بدست نیامدند. نتیجه گیری: نمونه های جمع آوری شده از مناطق حاشیه ای (شور، زهکش پایین و کم بازده) پتانسیل و قابلیت تحمل شرایط تنشی را دارند، لذا می توان از این ژرم پلاسم ها در تحقیقات آینده استفاده نمود. تمام نمونه های M. indicus یک ساله بودند، درصورتی که در دو گونه دیگر نمونه های یک ساله، دوساله اختیاری و دوساله اجباری نیز وجود داشتند. عدم دسترسی به M. sulcatus و M. dentatus می تواند هشداری درخصوص تهدید این گونه ها در کشور باشد. مجموعه جمع آوری شده به اضافه کلکسیون قبلی بانک ژن گیاهی ملی ایران (۸۰ نمونه) پتانسیل ژنتیکی مناسبی از این جنس را برای بهره برداری در کشور فراهم نموده است. جنبه های نوآوری: افزایش بیش از سه برابری منابع ژنتیکی این جنس در سیستم حفاظت خارج از رویشگاه اخطار در خصوص در معرض تهدید بودن (یا از بین رفتن) دو گونه M. sulcatus و M. dentatus

کلیدواژه ها:

Accession ، Gene Bank ، Germplasm ، بانک ژن ، ژرم پلاسم ، نمونه ژنتیکی