اثر الگوی کاشت و روش آبیاری بر جوانه زنی بذر ماش (Vigna radiata) در زمان های مختلف برداشت

چکیده مبسوط مقدمه: حبوبات، گروهی از گیاهان زراعی هستند که از نظر تغذیه انسان و همچنین پایداری سامانه های زراعی و سودمندی اقتصادی نقش مهمی ایفا می کنند. با توجه به تراکم مطلوب ماش (۴۰۰ هزار بوته در هکتار) در کل کشور برای کشت ماش به بیش از ۷۰۰ تن بذر گواهی شده نیاز است. این موضوع اهمیت تولید بذر با کیفیت بالا در ماش را نشان می دهد. کیفیت تولید بذر ممکن است تحت شرایط مختلف محیطی قرار بگیرد. از جمله این شرایط، کاهش دسترسی گیاهان به آب می باشد. این فرضیه که تولید بذر می تواند از کشت مخلوط منتفع شود در مطالعات قبلی مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که اطلاعات کمی در مورد جوانه زنی و وزن بذر ماش در مراحل مختلف پر شدن دانه در پاسخ به آبیاری جزئی ریشه و کشت مخلوط وجود دارد، در پژوهش حاضر کوشش شده است تا ضمن بررسی اثر آبیاری جزئی ریشه و کشت مخلوط بر برخی خصوصیات کیفی بذر ماش، بهترین زمان برداشت بذر برای تولید بذر با کیفیت بالا نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل اول الگوی کاشت (شامل کشت خالص ماش، کشت مخلوط ماش با ذرت روی ردیف های جداگانه و کشت مخلوط ماش با ذرت روی یک ردیف)، عامل دوم روش آبیاری (آبیاری جزئی و کامل سامانه ریشه ای) و عامل سوم زمان برداشت بذر از پایه مادری (در ۵ مرحله به فاصله هر پنج روز یک بار) بود. تیمار روش آبیاری بعد از استقرار گیاهچه ها اعمال گردید. از ۱۰ روز بعد از تشکیل بذر و به فاصله هر پنج روز یک بار، بوته ها از سطحی معادل یک متر مربع در هر کرت برداشت شدند و صفات وزن هزار دانه، درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن خشک گیاهچه حاصل از بذرهای برداشت شده تعیین شد. یافته ها: نتایج نشان داد که برهمکنش الگوی کاشت و زمان برداشت و الگوی کاشت و آبیاری و زمان برداشت بر صفات مورد بررسی اثر معنی داری نداشت ولی برهمکنش آبیاری و زمان برداشت بر درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه معنی دار (P≤۰.۰۱) بود. در هر دو سیستم آبیاری، با افزایش نمو و رسیدگی بذر، درصد جوانه زنی نیز بیشتر شد. درصد جوانه زنی بذر ماش با اعمال آبیاری جزئی ریشه کاهش یافت. اثر آبیاری جزئی ریشه بر درصد جوانه زنی با افزایش رسیدگی بذر بیشتر بود. آبیاری جزئی ریشه منجر به کاهش طول ریشه چه، وزن خشک گیاهچه، وزن هزار دانه و طول ساقه چه گردید. در هر دو سیستم آبیاری (آبیاری کامل و آبیاری جزئی ریشه)، وزن خشک گیاهچه حاصل از جوانه زنی بذر ماش با افزایش نمو و رسیدگی بذر بیشتر شد. نتیجه گیری: کشت مخلوط بر کیفیت بذر ماش اثر معنی داری نداشت. با این حال، آبیاری محدود باعث کاهش کیفیت بذر ماش شد. برای برداشت بذر با کیفیت بالا در ماش، نیاز است از تحمیل تنش خشکی بر گیاه جلوگیری شود. زمان رسیدن به حداکثر کیفیت بذر در ماش منطبق بر زمان پایان پر شدن دانه بود که تاییدی بر فرضیه هارینگتون می باشد. جنبه های نوآوری: ۱- ارزیابی کیفیت بذر ماش در طول نمو و رسیدگی دانه. ۲- بررسی اثر آبیاری محدود ناشی از آبیاری جزئی ریشه بر کیفیت بذر ماش ۳- بررسی اثر الگوی کاشت گیاه مادری بر کیفیت بذر تولیدی

کلیدواژه ها:

Intercropping ، Irrigation ، Pulses ، Seed quality ، آبیاری ریشه ، حبوبات ، کشت مخلوط ، کیفیت بذر